gorącej chęci naśladowania cnót jego. Mimo tej rozmaitości jeden jest przecież główny zamiar bractw wszystkich: ułatwienie pracy około zbawienia siebie i drugich, chwała Boża i obudzanie gorliwości ku spełnianiu obowiązków chrześcjańskich, a tym sposobem zabezpiecza się moralność, polepszają obyczaje i wykorzeniają występki ludu. Rzemieślnik i kmiotek ma jeszcze ten ważny pożytek z bractwa, iż w dni świąteczne przybywa rano i po południu do kościoła, dla odśpiewania koronki i innych modlitw brackich, przez co wolne godziny spełnia w świątyni, któreby inaczej zmarnował w karczmie na pijatyce i hulance, niszcząc zdrowie i trwoniąc krwawo zapracowany tygodniowy zarobek. Nadto, w zwyczaiwszy się w bractwie do nabożeństwa, nuci wśród pracy religijne pieśni, ożywiające wiarę, która go czyni sumiennym w spełnianiu powinności stanu i wykonywaniu towarzyskich zobowiązań, przykładnym dla rodziny i czeladzi domowej, skromnym i uczciwym wszędzie. Tak nieznacznie z bractwa, praktycznym sposobem, zaszczepiają się w rodzinach, wsiach i po miastach uczucia moralne, społeczeństwu świeckiemu przysposabiają się dobrzy obywatele i rzetelni rzemieślnicy, a ztąd i dobrobyt powszechniejszym się staje. Dla tych powodów Kościół św. pielęgnuje bractwa, jako dzielny środek, wspomagający go w jego działaniu, a członków obdarza różnemi darami duchownemi, udzielając im zupełnych odpustów w dzień przyjęcia do bractwa, w uroczystości brackie i w godzinę śmierci, oraz innych pomniejszych, za pełnienie dobrych uczynków, zgodnych z ustawą bracką. — Ponieważ bractwa dla ludzi są ustanowione i z ludzi się składają, nic przeto dziwnego, że do nich wkradały się niekiedy pewne nadużycia, oziębłość i opieszałość. Już r. 1528 synod w Sens odbyty zabronił im poczęstunków zbytkowych i częstych. Biskupi też w różnych czasach przypominali bractwom ich powinności i gromili chęci wyswobodzenia się z pod zwierzchności parafjalnej. Kościół zaś, z tychże pobudek, przez dekreta papiezkie i rezolucje różnych kongregacji rzymskich, określił stosunki bractw do parafji i biskupa, oraz przepisał prawa ich istnienia. Najważniejszą w tym względzie jest konstytucja Klemensa VIII, z d. 7 Grudn. 1604, zaczynająca się od słów Quaecumque, której ustawy, pod nieważnością, w zakładaniu bractw zachowane być winny. Są następujące: 1) Nie można zaprowadzać więcej nad jedno bractwo, tegoż samego celu i nazwania, w kilku kościołach miasta lub wsi, lecz potrzeba dla bractw takich odległości trzech mil włoskich (łatwo w tém jednak dyspensuje Stolica Apost.). Gdyby przeciw temu rozporządzeniu postąpiono, wtedy bractwo, później zaprowadzone, uważa się za nieprawne (C. R. 31 Mar. 1640 i Rota 18 Czerw. 1645). Wyjmują się tylko: bractwo Najśw. Sakram., które może być w każdym kościele parafjalnym (C. Indul. 7 Lut. 1607 i C. Eppor. 3 Lut. 1610), także bractwo nauki chrześcjańskiéj (Innoc. XI 22 Czer. 1686), oraz bractwa prawnie erygowane przed ogłoszeniem konstytucji Klemensa VIII (C. Indul. 27 Wrześ. 1607). Jednak kilka bractw różnego tytułu, a tém bardziej różnego celu, istnieć może przy tymże kościele np. różańca i szkaplerza (Rota 18 Czerw. 1745). 2) Na zaprowadzenie bractwa przy kościele potrzeba od miejscowego biskupa zezwolenia na piśmie, z wyszczególnieniem celu bractwa. 3) Arcybractwa i zgromadzenia zakonne do swych przywilejów duchownych przybierać (aggregare) mogą jedno tylko bractwo, potwierdzone już od Papieża lub biskupa, za zgodą jednak władzy djecezjalnej, daną na piśmie. Temu to przybranemu bra-
