Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 485.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
468
Bollandyści.

conscriptum a Jos. van Hecke, B. Bossue, V. de Buek et Ant. Tinnebroek, Bruxellis 1852. — Pierwszego wydania starych bollandystów (do r. 1794) komplet nawet po wielkich bibljotekach jest rzadkością [1]. Braki najczęściej uzupełniane bywają przedrukiem weneckim (1734—1735, 42 vol. fol.), dochodzącym tylko do 14 Września i zeszpeconym błędami drukarskiemi, jak wszystkie inne tamtejsze z owego czasu wydania ważnych pisarzy. Przedrukowane były tamże (Venetiis) 1749 Praefationes, tractatus, diatribae et exegeses praeliminariae Actis SS. praefixae, 3 vol. fol.; gdzieindziej Akta śś. patronów węgierskich, z miesięcy Stycz. — Sierp, włącznie (Acta SS. Ungariae, Tyrnaviae 1743—44, 4°), belgijskich od Stycznia do Paździer. (Act. SS. Belgii, ed. Ghesquière, Smetius, et Thysius, Bruxellis 1783—94, 6 vol. fol.); Acta S. Ferdinandi III Regis Castel. ed. Papebroch. Antverp. 1684 (z tomu VII Maja); Acta S. Teresiae a Jesu Virg. Carmelit. strictior. observ. ed. Vandermoere, Bruxellis 1845 (z tomu VII Octobris). R. 1863 księgarz paryzki Wiktor Palmé rozpoczął przedruk 54 pierwszych tomów bollandystów, w takim samym formacie, jak pierwsze wydanie (in folio, w 2 kolumny) i skończył do 1869. Wydania tego doglądał ks. Carnaudet: pod względem typograficznym jest ono przepyszne i cena (pierwotnie 25, potem 30 franków za tom) stosunkowo bardzo niska. To też dziś, jeżeli całe wydanie nie zostało już wyczerpaném, mała tylko liczba egzemplarzy pozostała. Żeby mieć wyobrażenie, jak cenném jest dzieło bollandystów, przyjrzyjmy się przynajmniej jednemu tomowi, np. Czerwca tom II (dzień 7—11). Po tytule i dedykacji [2] następuje Synopsis tomi II et III Junii, t. j. ogólny pogląd na te 2 tomy. Wydawcy klassyfikują świętych:1) ze stanu duchownego (Papieży, biskupów, kapłanów i t. d.),2) ze stanu zakonnego (poddział na zakony),3) ze stanu świeckiego (poddział na stany). Na wstępie jest pełna erudycji rozprawa (77 stronnic fol.) Nicolai Rayaei (współpracownika bollandystów), De Acoluthia Officii Canonici pro ecclesiis Orientalibus Graecorum in solenni commemoratione trium Doctorum: Basilii, Nazianzeni et Chrysostomi. Dalej Index Sanctorum, quorum hoc tomo Acta vel Memoriae annuae illustrantur (3 karty); Index Chronologicus, przedstawiający porządkiem główniejsze fakta, z życia wszystkich świętych tego tomu, i Notitia, Iconum tomum II et III Junii illustrantium. Odtąd rozpoczyna się tekst, a najprzód wyliczeni są razem Sancti qui 7 Idus Junii (7 Czerwca) coluntur, w Kościele wschodnim i zachodnim; potém (Sancti) praetermissi et in alios dies rejecti. Rejecti, t.j. tacy, których pamiątka w tym dniu obchodzi się w pewnych tylko miejscach, lub na ten dzień, jest przez niektórych podawana, ale ich Akta właściwie do innego dnia należą, i będą lub były podane w innym tomie: np. w Abissynji, według Joba Ludolfa (Fasti Aethiopici) ma być w tym dniu (7 Czerw.) czczony św. Gabrjel archanioł; bollandyści odsyłają pod d. 26 Marca, gdyż tam była o nim mowa; drugi przykład: „B. Stanislaus Polonus, Ordinis Canonicorum Regular. Casimiriae ad Cracoviam, dicebatur in Actis excusis obiisse hodie:

  1. Nie tylko całość, ale i pojedyńcze tomy są bardzo cenne.
  2. Każdy prawie tom ma portret tego, komu jest dedykowany, t.j. Papieża panującego, albo kogo z domu panującego w Belgji, lub biskupa i t. p.