tene et Durand, Veterum scriptorum et monumentorum collectio. Wydana 1872 r. rozprawa Hoffmana: „Przyczyny podziału Polski po śmierci Bolesława Krzywoustego,“ obejmuje dość skrzętnie zebrane szczegóły, do sprawy zatargów pomiędzy książętami polskimi, nie odznacza się atoli wcale szerszym dziejopisarskim poglądem. W. Ch.
Bolesław Krzywousty, syn Władysława Hermana i Judyty, ur. 26 Grud. 1085 r.; tron objął 1102 r. Postać to legendowa, bohaterska; nie wiele podobnych przedstawiają dzieje. Zaprawiał się od lat dziecięcych do rycerskiego rzemiosła, w dziesiątym roku życia polował na niedźwiedzie i towarzyszył w wyprawie przeciwko Pomorzanom. W skutku podziału, uczynionego za życia Władysława Hermana, syn z nieprawego łoża Zbigniew otrzymał Mazowsze i Gniezno, ztąd zatargi pomiędzy braćmi. Zazdrosny, chciwy władzy Zbigniew, knował zasadzki i spiskował z nieprzyjaciółmi kraju. R. 1103 pojął B. Zbisławę, córkę Świętopełka, księcia kijowskiego, spokrewnioną z nim w trzecim stopniu, za dyspensą Papieża Paschalisa II. Zbigniew zniósł się z Czechami i namówił ich do najazdu na Polskę, w czasie uroczystości godowych. Bol. wysłał, pod dowództwem Żelisława, 1104 r. wojsko na ukaranie Czechów. Spustoszono Morawy i pomszczono klęski najazdu. R. 1105 udaje się król na Pomorze, uśmierza bunt i przywraca wygnanego Swatybora. Sprawy jednak krajowe skłoniły go do powrotu. Wysłał na Pomorze Skarbimira, który świetne odnosił zwycięztwa. B. zawarł przymierze z Kolomanem, królem węgierskim, i pojednał tegoż z bratem Alfonsem. Tymczasem Zbigniew spiskował znów z Pomorzanami. Król postanowił ukarać wiarołomcę. Wypędził załogi jego z Łęczycy, Kalisza i Gniewa. Zbigniew udał się w pokorę. Wstawili się za nim: Jarosław, książę włodzimierski, i Baldwin, bp krak. Przebaczył B. bratu i oddał w posiadanie Mazowsze, jako rycerzowi, nie zaś jako udzielnemu księciu (Gallus II 38). R. 1108 wystąpił B. z wojskiem na Pomorze, zdobył Białogród i posunął się pod miasto Kołobrzeg. Zanim rozpoczął oblężenie, spotkali go mieszkańcy, z oświadczeniem wierności i poddaństwa. Przekonał się w tej wyprawie o wiarołomstwie Zbigniewa, więc odjął mu lenność i zabronił pobytu w granicach Polski. W tymże roku podejmował B. wyprawę do Prus, lecz nie spotkawszy nieprzyjaciół, wrócił z łupami. R. 1109 dopomagał Kolomanowi w wojnie z cesarzem Henrykiem V, i wtargnął z wojskiem do Moraw. Dowiedziawszy się atoli o zdradzie Gniewomira i poddaniu zamku Uście, śpieszy na Pomorze, odnosi świetne zwycięztwo i oddaje zarząd podbitego kraju Świętopełkowi. Wtymże roku Henryk V wzywa Bolesława, aby uznał się jego hołdownikiem i powrócił zabrany dział Zbigniewowi. Otrzymawszy odmowną odpowiedź, wyruszył cesarz z wojskiem, wtargnął do Szląska i obległ Głogowę. Pośpieszył na odsiecz B. i stoczył z Niemcami walną bitwę pod Wrocławiem. Rozgromiony cesarz uciekł z pola bitwy, które nazwano psiém polem. R. 1110 stanęło przymierze Bolesława z Henrykiem V; r. 1111 ułożono pokój z Czechami. Na zjeździe w Bambergu wyswatano owdowiałego króla z Salomeją, hrabianką Bergu. Zdrada Świętopełka na Pomorzu zniewoliła do przedsięwzięcia nowej wyprawy. Oblężony w Nakle, poddał się Świętopełk i oddał syna na zakład wierności. W następnych latach zmuszony był król do ponawiania wypraw na Pomorze, w skutku zdrad Świętopełka i innych przywódców, któ-
