swojej są różne, i dla tego w myśli nie możemy ich brać jedne za drugie. Słowem, pozyskujemy tym sposobem różne doskonałości Boże, któremi oznaczamy istotę Bożą, jak i o ile z różnych punktów na nią się zapatrujemy. Choć więc w Bogu nie ma rzeczywistego tych doskonałości rozróżnienia (distinctio realis), jednakże jest ich w nas rozróżnienie myślowe, oparte na podstawie rzeczywistości (distinctio rationis cum fundamento in re, t. j. distinctio virtualis). Sposób nasz przypisywania Bogu doskonałości, może być dwojaki: abstrakcyjny (np. Bóg jest swoją mądrością, Bóg jest swoją sprawiedliwością), uzasadniony absolutną niezłożonością Boga, i konkretny (np. Bóg jest mądry, Bóg jest sprawiedliwy), uzasadniony tém, że Bóg, pomimo swojej absolutnej niezłożoności, jest konkretną, żywą rzeczywistością. — 4. Niezmienność wewnętrzna. Gdyby bowiem Bóg był zmienny, t. j. gdy z jednego stanu mógłby przechodzić do drugiego, czy to co do swojej natury, czy co do poznania, czy też co do swojej działalności, tedy w sobie musiałby zachowywać się potęgowo (potentialiter) do tych różnych stanów, i w chwili przemiany musiałby z potęgowości przechodzić do rzeczywistości; tymczasem (jak wyżej widzieliśmy) potęgowości w Bogu nie ma, bo Bóg jest absolutną rzeczywistością. A zatém zmiany w nim być nie może. — Może jednak odnośnie do Boga zachodzić zmiana zewnętrznych stosunków. Jakkolwiek bowiem Bóg nie zostaje w żadnym koniecznym stosunku do innych rzeczy, wszelako może on sam taki stosunek ustanowić, gdy tworzy rzeczy zostające w nim w istotnym stosunku. Jak długo tedy rzeczy te istnieją, stosunek ów ma miejsce; gdy nie istnieją, stosunku tego nie ma. Z powodu więc tego zewnętrznego stosunku, musimy Bogu dawać pewne predykaty tak długo, jak trwa ten stosunek. Zewnętrznej tedy niezmienności Bogu przypisywać nie możemy. — 6. Niezmierzoność (immensitas) Boga polega z jednej strony na tém, że Istota Boga wyłącza wszelką w nim możliwość przestrzeniowego ograniczenia, a z drugiej strony, że sam znajduje się on (per substantiam) we wszystkich możliwych nawet przestrzeniach całkowity w całości i całkowity we wszystkich częściach. W takiém rozumieniu niezmierzoność jest bezwzględną właściwością Boga, a nie dopiero istnieniem jakiej przestrzeni zawarunkowaną. Że zaś niezmierzoność taka jest attrybutem Bożym, ztąd się pokazuje, iż substancja Boża nie może być ograniczona przestrzenią, ponieważ musiałaby być fizycznie złożoną, t. j. cielesną; działalność jej bezpośrednia ograniczałaby się tylko do pewnej przestrzeni, t. j. byłaby ograniczoną, nie zaś nieskończenie doskonałą. — Nadto, Bóg, jako pierwsza przyczyna, na wszystkie przez siebie stwarzane rzeczy wywiera bezpośrednią działalność, o ile nie przez co innego, ale bezpośrednio przez siebie daje im byt i utrzymuje je. Skoro zaś Bóg działa bezpośrednio na wszystkie rzeczy i we wszystkich rzeczach, które stwarza, i skoro nawet rzeczy te istnieć nie mogą bez tej bezpośredniej działalności Bożej, tedy wynika, że Bóg we wszystkich rzeczach, które stwarza, substancją swoją musi być obecny, ponieważ jego działalność rzeczywiście jest jedno z jego istotą, i dla tego gdzie działalność, tam i istota Boża być musi. Bóg przeto z istoty swojej musi we wszystkich rzeczach, które stwarza, substancją swoją być bezpośrednio obecnym, a zatém musi być w ten sam sposób we wszystkich możliwych przestrzeniach, jakie może stworzyć; w przeciwnym bowiem razie nie mógłby być obecnym we wszystkich rzeczach, przestrzenie te wypełniających. Ztąd
