of the british and foreing Bible-Society, tomów 3; Analysis of the system of the Bible-Society... by C. S. Dudley, London 1821; O. Douen, Histoire de la societé biblique protestante de Paris, 1868.
Bibljoteki. Wyraz grec. Βιβλιοθήκη (Bibliotheca, księgozbiór), właściwie znaczy miejsce, w którém książki się przechowują, t. j. armarium (szafa); służy jednak i na oznaczenie samego zbioru ksiąg, tak samo jak armarium. Pomijamy starożytne bibljoteki greckie i rzymskie (ob. Justi Lipsii Syntagma de Bibliothecis); dotkniemy tylko innych, o ile one z rzeczami Kościoła mają związek. — Każdego historyka uderzyć musi ta okoliczność, że najdawniejsze bibljoteki bywały przy świątyniach. Tak Berozus (ob. I 449), Bardezanes (wyżej str. 6) spisywali historję państw wschodnich z roczników królewskich bardzo dawnych, które się znajdowały przy świątyniach w Babilonie i w Ani (w Armenji). To nas naprowadza na myśl, że roczniki królów judzkich i izraelskich, na które często powołują się księgi Królewskie (ob.) i Parolipomena (ob.), musiały być także złożone w świątyni jerozolimskiej przed niewolą babilońską (w. VI przed Chr.); a do takiego wniosku upoważnia nas fakt, że Pentateuch (ob.), najdawniejsza kronika narodu żydowskiego, znajdowała się tamże z przepisu zakonu. Pewném jest, że po powrocie z niewoli babilońskiej, Nehemjasz zebrał i przy świątyni jerozolimskiej złożył księgi nietylko święte, ale też i listy królewskie (II Mach. 2, 13). Było to zatém archiwum razem i bibljoteka. Być może iż Nehemjasz szedł w tém za zwyczajem perskim; gdyż królowie perscy utrzymywali pewien rodzaj regestów (ob. Regesta), do których zapisywano nietylko rozporządzenia królewskie (I Esdr. 5, 17. 6, 1), ale także i inne fakta z życia tychże królów, np. o spiskach (Esth. 6, 1. 2). Później bibljotekę przez Nehemjasza przy świątyni złożoną, gdy uległa zniszczeniu, odnowił Judasz Machabejczyk (II Mach. 2, 13). Po zdobyciu Jerozolimy, ok. r. 70 po Chr., Tytus całą bibljotekę zabrał; Pentateuch, bogato ozdobiony, przeznaczył na okaz przy trjumfalnym pochodzie, inne zaś księgi oddał Józefowi Flawjuszowi. Że po rozproszeniu żydzi posiadali bibljoteki swoje, świadczy św. Hieronim [1]. — Jak w Starym Testamencie obowiązkiem kapłanów było stać na straży nauki [2], tak w Nowym, Kościół chrześcjański to samo przypominał ciągle swoim. Wymagał on od kapłanów przedewszystkiém znajomości Pisma św. [3] i kanonów śś. „Placuit, ut ordinandis episcopis vel clericis, prius ab ordinatoribus suis decreta conciliorum auribus eorum inculcentur...“ Conc. Carthag. III c. 3. (r. 397). Kapitularz akwizgrański z r. 789 c. 55, powołując się na postanowienie Celestyna I Papieża (r. 422—432) to samo polecił [4], a synod frankfurcki z r. 794 (c. 53) powtórzył [5]. Biblja więc i kano-
- ↑ Quem librum ego de archivis hebraeorum elevans, verbum e verbo expressius transtuli. Prolog. in Esth. Przez te archiva zapewne nie co innego się rozumie, tylko zbiory ksiąg przy synagogach.
- ↑ „Wargi kapłańskie będą strzedz umiejętności, i zakonu pytać się będą z ust jego." Malach. 2, 7.
- ↑ Conc. Carthag. III. Gelasii epist., ob. Biblja § 18.
- ↑ In decretis Coelestini Papae, ut nulli sacerdotum liceat sacrorum canonum ignorare instituta.
- ↑ To samo polecenie względem znajomości kanonów mają: Epistola Synodi Carpentoraten. z r. 527 (Concilior. coll. reg. XI 59); Concil. Aurelianen. III c. 33 z r. 538 (ib. XI 497) i wiele innych.
