łatwo było wyrazy jednego okresu łączyć z drugim i nadać inne znaczenie tekstowi, jak to zobaczymy w przykładzie niżej przytoczonym. 7. Jakim sposobem ze stichometrji powstały znaki pisarskie (interpunctiones), pokazuje nam Kodeks K (Cyprius). Ponieważ stichemetryczne pisanie wymagało wiele pargaminu, a ten był drogim, przeto dla oszczędności zaczęto wiersze (stichoi) łączyć w jednej linji, ile tylko ich się zmieścić mogło, oddzieliwszy każdy kropką. Tak np. Mat. 2, 21.
- ο δε εγερθείς. παρελαβε το παιδιον. και
- τη μητερα αυτου. και ηλδεν εις Ισραηλ.
Wiemy, że autorem interpunkcji był Arystofanes, ale kto je zastosował do Biblji niewiadomo. Niebezpieczną zaś było rzeczą od razu je wprowadzić. Dowód tego mamy na tekście Joan. 1, 3. 4. sine ipso factum est nihil quod factum est in ipso vita erat i t. d. Św. Ireneusz, Klemens aleks., Orygenes i św. Atanazy kładli punkt po nihil; następny więc peperjod[1] zaczynałby się od Quod factum est i t. d. Lecz takie rozdzielanie św. Epifanjusz nazwał bluźnierstwem, a św. Jan Chryzostom herezją. Aby więc przez interpunkcje nieuzasadnione nie dać powodu do podobnych sporów, należało wyczekiwać, dopóki przez samo używanie nie ustalą się periody. Grammatycy, czyli korrektorowie, do których interpunkcje należały, musieli się tu trzymać wiernie tradycyjnego oddzielania, t. j. jak czytali poważani w Kościele Ojcowie św. W tym celu należało mieć na względzie pojedyńcze teksty, jak się znajdowały w dziełach tychże Ojców. Ztąd pojmiemy łatwo, że wprowadzenie interpunkcji nie mogło być dziełem jednego człowieka. Nie były jeszcze powszechnemi za św. Epifanjusza (przed V w.), jak widać z jego dzieła De ponderib. et mensur.; w kodeksach. B i D (Cantabrig.) są rzadkiemi, i w tekscie wspomnianym Joan. 3, 4. punkt jest tam po nihil, według czytania ojców aleksandryjskich. A jak nie pochodziły od jednego, tak też i forma ich nie była jednostajną. W jednych kodeksach jedyną interpunkcją jest kropka u spodu litery (...α.); w innych krzyżyk u góry (...α†) w kodeksie B dwukropek (:); w innych, późniejszych, kropka u wierzchu litery (α.) znaczy nasz punkt; u spodu (...α.) przecinek; na środku (...α·) średnik; a jeszcze w innych są i nasze przecinki. Wreszcie dodać należy, że w kodeksach dawniejszych nie w jednakowych miejscach są dawane. Stale znajdują się dopiero od X w. i z takich kodeksów przeszły interpunkcje do wydań drukowanych tekstu grec. w XVI w. i późniejszych. Cf. Rogall, De auctoritate interpuctionis N. T., Regiomonti 1734. Hug, Einleitung, I § 2. 8. W XIII w. żyjący Hugo a S. Caro, układając konkordancję (ob.), podzielił całą Wulgatę na rozdziały większe, te same, które i dziś się znajdują w wydaniach drukowanych Biblji, a rozdział każdy na siedm mniejszych części (nie wierszy), oznaczonych literami A—G. [2] Ten podział przeszedł w XV w. do Biblji greckiej Starego i Nowego Test. Autorem podziału na dzisiejsze wiersze jest Robert Etienne (Stephanus). Najprzód w ten sposób podzieloną była przez niego Wulgata (w której już były rozdziały Hugona a S. Caro), wydana w r. 1548, potém w Nowym Test. greckim (1551) położył liczby na marginesie; Teodor Beza w swém wydaniu tekstu grec. Nowego Test. (1565) przeniósł te liczby w tekst.
