czas mógł to czynić bezkarnie; powoli wszakże zaczęto pilniejszą uwagę zwracać na niego i inkwizycja pociągnęła go do odpowiedzialności r. 1356. Bertold wiedział, że nie uniknie śmierci, jeżeli przy naukach swoich obstawać będzie: wyrzekł się ich, lecz tylko pozornie, jak to się wkrótce okazało. Po wypuszczeniu z więzienia, zaraz potajemnie udał się do Spiry (Speyer), w nadziei, że w tém mieście będzie mógł bezpieczniej szerzyć swoje błędy. Lecz zawiódł się w swoich oczekiwaniach: powtórnie uwięziony, z rozkazu inkwizycji, ponieważ w błędach swoich trwał upornie, wydany został w ręce władz świeckich i 1359 r. żywcem na stosie spalony. Na zapytanie, czy chce się wyrzec zgubnej herezji i pozostawać w wierze Kościoła, Bertold odrzekł: „Wiara moja jest darem Boga i dla tego nie śmiem, nie mogę i nie chcę udzielonej mi łaski poniewierać.“ Z tego, cośmy wyżej powiedzieli, widoczném jest, jak daleko Bertold odstąpił od nauki Kościoła i bliskim był późniejszych protestanckich zasad; nic więc dziwnego, że niekatoliccy pisarze biorą go w szczególną swoją opiekę, np. Mosheim, de Beghardis et Beguinabus, ed. Martini p. 325. Cf. Joan. Trithemii, Annal. Hirsaug. t. II 231. Mich. Eisenhard, Continuatio chron. universalis Hermanni Gigantis, 1713 p. 140. Joan. Naucleri, Chronicon, t. II p. 401. (Fritz). J. N.
Bertrada, córka hr. Szymona de Montfort, wyszła za mąż za Fulkona d'Anjou. Ponieważ Fulko był stary, Bertrada więc, obrzydziwszy sobie pożycie z nim, weszła w nieprawe stosunki z Filipem I, królem franc., który ją wykradł z domu męża, oddalił od siebie własną żonę Bertę i poślubił Bertradę. Papież nietylko protestował przeciwko jawnemu pogwałceniu małżeństwa, lecz dwa razy wyklinał króla, który nakoniec w 1105 r. obiecał zerwać wszelkie stosunki z Bertradą. Bertrada umarła zakonnicą w klasztorze Fontévraud.
Bertyn święty (5 Lut. v. 5 Wrz.), Bertinus; pochodził z okolic Konstancji, w Szwajcarji, ur. w ostatnich latach VI w. Za przykładem swego krewnego Audomara, pospolicie zwanego Saint-Omer, poświęcił się Panu Bogu, z dwoma swymi przyjaciółmi: Mommolenusem i Bertramem, w klasztorze benedyktyńskim Luxeuil, założonym w Burgundji przez św. Kolumbana. Wkrótce mężowie ci nauką i cnotą stali się ozdobą klasztoru. Gdy ok. 637 r. Audomar został biskupem w Terouenne, albo Tarvanne, w Artois, opat klasztoru luxeuilskiego, św. Walbert, jako pomocników do prac apostolskich posłał nowemu biskupowi r. 639: św. Bertyna, Mommolina i Bertrama. Trzej mężowie apostolscy nawracali pogan i wkrótce cała okolica stała się chrześcjańską. Adrowald, bogaty pan, nawrócony przez St.-Omera, podarował mu jedną ze swych posiadłości, zwaną Sithiu albo Sitdiu, czyli dzisiejsze miasto Saint-Omer. W tém miejscu św. Bertyn z towarzyszami zbudował klasztor na wzgórzu, jakie im z niewielkim kawałkiem ziemi darował St-Omer. Przełożeństwo klasztoru, wbrew woli St-0mera, objął św. Mommolin, i jego to nazwę ten klasztor na później zatrzymał. Liczba zakonników z dniem każdym rosła, tak, że wkrótce zabrakło miejsca na ich pomieszczenie. To zmusiło do zbudowania, w odległości jednej mili, nowego klasztoru, i tego pierwszym przełożonym był św. Mommolin, lecz gdy ten r. 659 został biskupem w Noyon, św. Bertyn objął przełożeństwo. Pod jego kierunkiem klasztor ten doszedł do wielkiej świetności. Surowość życia panowała w nim nader wielka. Zakonników było tam do 150. Wydał ten klasztor wielu świętych (kroni-
