według kroniki Franc. Gonzagi (De origine Seraphicae Religionis Franciscanae, Venet. 1603); później zaś powstałym naznaczyły miejsce według starszeństwa w erekcji (Dominici de Gubernatis, Orbis Seraphicus t. IV 395). Trzy prowincje bernardynów w krajach polskich utrzymały się do r. 1731. Wielkopolska na przestrzeni około. 320 mil jeogr., Małopolska przeszło 900, Ruska na Litwie i Białej Rusi przeszło 200 mil kwadr. W dwóch pierwszych największa odległość od siebie klasztorów wynosiła 16 mil; w ostatniej zaś przestrzeń ta była większą, bo najdalsze 40, najbliższe 25 mil oddalone. Zbyt wielki obszar małopolskiej prowincji, a ztąd utrudnione wizytowanie klasztorów, skłoniło kapitułę jener., zebraną w Medjolanie 4 Czerwca 1729 r., do oddzielenia Litwy i zrobienia z niej nowej prowincji. Prawdziwy jednak powód był wcale inny. Gdy bowiem Litwa więcej daleko miała klasztorów niż Małopolska, a następnie więcej głosów na kapitułach prowincjonalnych, poszło ztąd, że successive po sobie kilka razy prowincjałami obierani byli Litwini. Ojcowie małopolscy, nie widząc przeciw temu innego środka, na kapitule w Krakowie, r. 1729 w Lutym odprawionej, żądali alternatywy w wyborach, t. j. aby prowincjała raz z Małopolski, drugi raz z Litwy obierano. Nie przystali na to zakonnicy litewscy, skłaniając się raczej do oddzielenia. Bonawentura Krassowski, lektor jubilat, i drugi litwin Franciszek Andruszkiewicz, kustosz prowincji, polecili delegatom jadącym na kapitułę jeneralną, w tymże roku przypadającą, dołożyć wszelkich starań dla pozyskania podziału, któremu znowu klasztory małopolskie opierać się postanowiły. Kapituła podzieliła prowincję, lecz wykonanie tego rozporządzenia nastąpiło dopiero d. 18 Października 1731 r., na prowincjalném zgromadzeniu w Tarnowie, przez delegowanego komissarza Jana Kapistrana Szysieckiego, definitora. Małopolanie, pomimo zabiegów, już temu przeszkodzić nie zdołali. Do prowincji litewskiej dostała się także Biała i Czarna Ruś, oraz Żmudź, a w r. 1815 i ośm klasztorów na Wołyniu. Tytuł jej dano św. Kazimierza, w pieczęci zaś wyobrażenie św. Jana Kapistrana. Pierwszym prowincjałem litewskim został Franciszek Andruszkiewicz. — Co się tyczy klasztorów bernardyńskich w ziemiach pruskich, to pierwiastkowo należały do prowincji saskiej. Król Zygmunt I w d. 5 Marca 1508 r. przesłał list do kardynała Krzysztofa, protektora zakonu franciszkańskiego, z prośbą, aby je oderwać od prowincji saskiej, a przyłączyć do polskiej; nadto, aby zabronić zakonnikom czeskim przybywać do jego państwa po jałmużny, wybierane tam z krzywdą krajowców. Wkrótce Saksonia i Prusy przyjęły luteranizm, a klasztory upadły. Ilekroć jednak zabłysła nadzieja wznowienia ich, Papieże poddawali je opiece prowincji wielkopolskiej: tak ostatecznie uczynił Innocenty XIII z klasztorami w Toruniu, djec. chełmińskiej, w Gdańsku, djec. włocławskiej i w Elblągu (Nowe Miasto), djec. warmińskiej, o czém wydał bullę 12 Lipca 1723 roku. Bernardyni nie tą drogą zaprowadzeni zostali w Polsce co inne zgromadzenia religijne. Gdy bowiem tamte w pierwiastkach swoich składają się z obcych kolonji, jak włochów lub niemców to duchowna rodzina św. Kapistrana, z początku zaraz ma samych tylko polaków przybiera oddzielne zupełnie nazwisko, gdzieindziej nieznane, a nawet nieco odmienną u siebie wyrabia regułę. Ztąd też wytłumaczyć się daje niechęć niektórych wizytatorów i komissarzy włoskich, jaką okazywali naszym bernardynom, posiadającym znowu wielką sympatję ludu w Polsce
