elekcję dawać, lub choćby Stolicy Apostolskiej były rezerwowane, albo do dyspozycji biskupów lub kapituł należały. Znowu w roku 1621 Grzegorz XV biskupowi łuckiemu dał władzę rezerwowania trzech beneficjów, w każdej z wymienionych wyżej djecezji, aby je mógł król Zygmunt podług upodobania obsadzić. W roku 1645 Innocenty X na imię nuncjusza wydał breve, pozwalające w tych djecezjach, również trzy beneficja w każdej, rezerwować do woli króla Władysława IV. I później podobne rezerwy królom zostawiała Stolica Apostolska, zawsze jednak w rodzaju szczególnej łaski. Beneficja polskie (jeśli nie były konsystorjalne, to jest biskupstwa) w ekspedycjach rzymskich wyrażały się zawsze jako wynoszące intraty 24 aureos de camera. Ten zwyczaj na konkordatach niemieckich gruntuje się i z nich do Polski był rozciągniony stylem kurji rzymskiej, i od Roty nieraz uznany. To się zachowywało nietylko przy otrzymaniu beneficjów od Stol. Ap., ale nawet przy otrzymaniu pozwolenia zatrzymania wielu beneficjów. X. Z. Ch.
Beneficjat, mający beneficjum, to jest pobierający wieczyście dochód z dóbr jakichś kościelnych, za sprawowanie powinności duchownej. Ażeby zostać beneficjatem, potrzeba mieć przynajmniej tonsurę, to jest, przez postrzyżyny biskupie być do kleru zaliczonym. Niegdyś w królestwie Polskiém bywali beneficjaci nazw różnych; dzisiaj zostali tylko biskupi, prałaci i kanonicy etatowi, oraz proboszczowie pierwszej i drugiej klassy; trzecioklaśni bowiem, jakby ruchomi administratorowie, ściśle się beneficjatami zwać nie mogą. Obowiązki ich, z prawa kanonicznego i teologji liczne, w osobne traktaty ujęte; w Encyklopedji naszej ob. szczegółowe artykuły: Biskup, Kanonik, Proboszcz. Wszystkich zaś beneficjatów obowiązuje przebywanie w miejscu beneficjum, jeżeli do niego przywiązana rezydencja; odmawianie pacierzy kapłańskich; noszenie ubioru duchownego i tonsury; obracanie zbywającej od przyzwoitego utrzymania części dochodów z beneficjów, na rzecz ubogich, lub na cele pobożne. W liturgice też wiele dekretów S. R. C. wydała, które w regestrze kollekcji Gardelliniego pod tym wyrazem szeroko są wypisane; tu tylko notujemy: 1) beneficjaci i kanonicy obowiązani do chóru, powinni odmawiać wszystkie pacierze kanoniczne swoich właściwych kościołów, tym samym obrządkiem jak w chórze, gdziekolwiekby się znajdowali; 2) beneficjaci do chóru nieobowiązani, powinni odmawiać pacierze tytułu swoich kościołów, patrona, dedykacji i znacznej relikwji, inne zaś, które w chórze ze zwyczaju albo pozwolenia szczególnego się odmawiają, mogą odmawiać, lecz ściśle nieobowiązani; 3) mający dwa beneficja, obowiązani jednego i drugiego dedykacje i tytuły rytem pierwszej klassy z oktawą obchodzić. X. S. J.
Biskupi nasi, troskliwi o zbawienie powierzonych sobie wiernych, za pierwszy przymiot osób, starających się o beneficja, uważali znajomość języka ludu. Ztąd w najdawniejszych synodach spotykamy polecenie, aby posiadali go nauczyciele szkół, zwłaszcza katedralnych, zastępujących wówczas seminarja, Synod prowincjonalny roku 1285 pod Jakóbem, arcybiskupem, w Łęczycy odbyty, głównie ma na uwadze beneficja parafjalne, które samym tylko krajowcom powierzać każe. Powtórzył to synod prowincjonalny roku 1326, pod karą zabronienia kolatorom wstępu do kościoła. W późniejszych czasach nie było trudno temu uczynić zadosyć, bo w Polsce młodzież krajowa dość licznie garnęła się do stanu
