Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 175.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
166
Beneficja.

Leon X rożne wydał przywileje alternatyw. Lecz gdy wielu starało się o beneficja w Rzymie i tam je uzyskiwali (ob. Kortezani), łaski biskupom udzielone bardzo na tém cierpiały. Zapobiegając wynikającym ztąd nieporozumieniom, król Zygmunt I wyjednał u Leona X konkordat, zaczynający się od słów: Romanus Pontifex, datowany w Rzymie r. 1519, kalend. Jul., przez który zniesione zostały rezerwy tak ogólne, jak szczególnych beneficjów, lecz pozostały rezerwy z prawa ogólnego, jak np. c. 2 de Praeben. in 6, to jest beneficjów wakujących w kurji rzymskiej; również do dyspozycji Papieża pozostały beneficja tak zwane affecta, gdyż tekst wyraźnie mówi: dummodo dispositioni aplicae generaliter reservata et affecta non existerent; zniesione zostały połączenia beneficjów do czasu, ze względu na korzyść osoby; jak niemniej, zniesione expektatywy (ob.), a wszelkie rzymskie upoważnienia na beneficja, jeśliby sprzeciwiały się biskupim alternatywom, Papież pozwolił uważać odtąd za żadne. Gdy jednak znaleźli się tacy, co szukali wybiegów, aby ten przywilej obejść, i wzniecili wątpliwość, czy w miesiącach biskupich może Stolica Apostolska dawać koadjutorje i expektatywy, tak zwane cum regressu lub acessu, z dozwoleniem żyjących posiadaczy beneficjów, Klemens VIII, chcąc wszelkie na przyszłość usunąć nieporozumienia, ponowił konkordat Leona bullą Cum singularem fidei, Romae a. 1525 kalend. Decemb., oświadczając, że i do tych koadjutorji i t. p. w miesiącach biskupich Stolica Apostolska mieszać się i udzielać ich nikomu nie będzie; a ktoby otrzymał na nie przywilej papiezki, takowy ma być nieważnym. Beneficja więc, wakujące w miesiącach parzystych, wiecznemi czasy zostają w mocy zwyczajnych kolatorów, biskupów, lub innych; nieparzyste zaś są rezerwowane papieżowi. Biskupi mogli służącego sobie prawa rezerwat używać, nawet względem beneficjów zostających w sporze, gdy już pozwy wydane zostały (nie zaś post litem contestatam), chociaż takich beneficjów udzielać zakazuje prawo kanoniczne, c. Si ii, contra quos, tit. ut lite pendente in 6. Koadjutorje, regressus, accessus i t. p. przez Papieży komuś udzielone, wtedy tylko miały być ważne, gdy wydane zostaną na wyraźną prośbę króla, biskupa i kapituły tej djecezji, w której leży beneficjum, nie zaś gdy samo tylko zezwolenie ówczesnego posiadacza beneficjum nastąpi, nisi in supplicatione desuper nostra et pro tempore existentis Romani Pont. manu signata, de singulis literis hujusmodi et illarum data ac Pontificatus, et causa, propter quam illi derogatur, specialiter, specifica, individua et expressa mentio facta fuerit; w czém konkordat, z Polską zawarty, różni się od konkordatów, udzielonych Niemcom (Mikołaja V) i Francji (Leona X), bo te podobnego zastrzeżenia o koadjutorach nie mają. Tekst konkordatu Klemensa VII znajduje się w dziełach: Nicolartsa, Compendiosa praxis benef. f. 127; Piaseckiego Praxis episc. part. 2 c. 5 art. 2; Zalaszowskiego, Jus pol. t. 1 f. 640. Zygmunt I, ucieszony takiém obwarowaniem prawa kolacji biskupom przyznanego, egzemplarze konkordatu rozesłał pod swą pieczęcią do wszystkich kościołów katedralnych, a nawet na sejmie roku 1532 radość swą objawił, jak czytać można w Vol. Leg. I f. 511. Do rezerwatów policzyć można królom polskim udzielane przywileje nominowania na beneficja, które w przyszłości zawakują. Tak Klemens VIII r. 1594 Zygmuntowi III pozwolił dać osobom duchownym, królowi zasłużonym, trzy beneficja w każdej z tych djeeezji: gnieźnieńskiej, krakowskiej, kujawskiej, poznańskiej, płockiej i warmińskiej, choćby one zwykły się przez