prawem do pobierania dochodów (temporalia), obowiązkiem spełniania funkcij do urzędu przywiązanych (spiritualia). Ztąd płyną wnioski: że nie ma beneficjum bez obowiązku kościelnego, chociaż może być obowiązek kościelny bez beneficjum; że beneficjum, jako takie, nie może być inaczej udzielane, jak na całe życie. — III. Ponieważ, jak się to wskazało wyżej, w beneficjum pierwsze trzyma miejsce obowiązek, a drugie fundusz, przeto beneficja rozróżniają się i dzielą się nie według funduszów, ale według obowiązków. Najpierwszym i powszechnym wszystkich beneficjatów obowiązkiem jest służba Boża i modlitwa, ztąd każdy beneficjat powinien odprawiać modły powszechne, jakie Kościół przepisał, a które zowią się Divinum officium (służba Boża) i pomieszczone są w Brewjarzu rzymskim. O ileby obowiązku tego beneficjat czynić zaniedbał, o tyle winien jest do zwrotu części dochodów, z beneficjum pobranych. Lecz, oprócz powszechnego obowiązku modlitwy, niektóre beneficja mają przywiązaną do siebie godność, personat. (obacz te art.), lub pieczę o dusze, i takie nazywają się beneficia duplicia (podwójne), gdy tymczasem simplicia (pojedyńcze) nie mają innych obowiązków, ani godności, prócz powszechnego wszystkich beneficjatów obowiązku, t. j. modlitwy (Divinum officium) i odprawiania Mszy świętej. Niektóre z prostych czyli pojedynczych beneficjów (simplicia) mają dodany obowiązek rezydowania, t. j. mieszkania osobistego przy swém beneficjum, jak np. kanonje, kapelanje wieczyste, przez władzę kościelną fundowane i t. d., i takie nazywają się beneficja z rezydencją (residentiaria), gdy tymczasem te, do których obowiązek taki nie jest przywiązany, nazywają się po prostu simplicia, lub bez rezydencji (non residentiaria). Inny podział beneficjów jest na większe (majora) i mniejsze (minora). Większe są te, do których przywiązany jest zarząd kościelny i jurysdykcja święta z pieczą o dusze, i które zarazem są naczelnemi w Kościele godnościami, jak papieztwo, patrjarchat, arcybiskupstwo i biskupstwo, inne wszystkie zowią się mniejszemi. Pod ogólną jednak nazwą w prawie nie rozumieją się beneficja większe, i prawodawca, gdy chce i do nich swą ustawę beneficjów w ogóle dotyczącą stosować, wyraźnie je wymienia. Dzielą się jeszcze beneficja na świeckie (saecularia) i zakonne (regularia). Pierwsze tylko kapłani świeccy posiadać mogą, drugie tylko zakonnicy. Takiemi zakonnemi beneficjami są opactwa, oddzielnym funduszem uposażone. Rozróżniają się też beneficja kolacyjne (collativa), wybieralne (electiva) i patronalne (patronata). Kolacyjne są nadawane przez tego, kto ma prawo kollacji (ob. Kollacja); wybieralne, drogą wyboru obsadzane bywąją; a patronalne są te, które mają patrona, czyli osobę, mogącą przedstawiać kolatorowi duchownego, mającego beneficjum otrzymać (ob. Patronat). Beneficja, których dwa lub więcej prawo pozwala beneficjatowi posiadać, nazywają się godzące się (compatibilia), te zaś, których wraz z innemi posiadać nie wolno, są niegodzące się (incompatibilia; ob. Beneficjów wielość). — IV. Nowe beneficja tylko przez fundację powstawać mogą. Fundacją zaś (fundatio beneficii), w ścisłém znaczeniu, nazywa się akt prawny właściwej władzy kościelnej, przez który dochód stały i dostateczny, oparty na uposażeniu wieczystém, przywiązany zostaje do nowo ustanowionej funkcji kościelnej. Uposażenia może ktokolwiek dostarczyć: Kościół, osoba prywatna, skarb publiczny, albo dobrowolnie, albo skutkiem jakiego szczególnego i prawnego obowiązku albo ogólnego, jaki np. wypływa w państwie z potrzeby utrzymania reli-
