Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 088.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
81
Bazyljanie.

D. 16 Lutego 1832 r. został zniesiony urząd prowincjalski. Klasztory pozostałe istniały jeszcze w Litwie, w Białorusi i na Wołyniu, jako unickie, do r. 1839. W djecezji chełmskiej pozostały klasztory w Białej, w Chełmie, w Lublinie, Zamościu i Warszawie; roku 1863 było w tych klasztorach zakonników 20. R. 1865 zostały zniesione powyższe klasztory, z wyjątkiem warszawskiego, a r. 1872 warszawski klasztor zamieniony na dom unickiej parafji warszawskiej. — W Austrji pozostawały klasztory bazyljańskie przy swoich prawach aż do r. 1782, t. j. do wydania cesarskiego patentu (11 Września), znoszącego przywileje wszystkich zakonów, zabraniającego wszelkiego znoszenia się z ich jenerałami i oddającego je pod bezpośrednią jurysdykcję biskupów djecezjalnych. Wówczas to (r. 1783) w granicach djecezji lwowskiej utworzono nową prowincję św. Onufrego i zniesiono uboższe klasztory: swaryczowski, pacykowski, kryłoski, jazenicki, pitrycki, zadarowski, czortkowski, bielecki, łanowicki, łukski, biesiedzki, lwowski św. Jana, derewczyński, horpiński i buczyński. Przemyski biskup Maksymiljan Ryłło, na prośby zakonników swojej djecezji, wyrobił u biskupa lwowskiego Bielańskiego przyłączenie klasztorów przemyskich do lwowskich i utworzenie tym sposobem jednej prowincji halickiej, pod jednym protoihumenem, co pozyskało zatwierdzenie cesarskie dnia 29 Marca 1785 r. Zniesione też były r. 1783 studja filozoficzne i teologiczne w klasztorach, a klerycy nauki pobierać musieli w seminarjach głównych, i dopiero po 6 latach takiej nauki mogli składać profesję zakonną. Mała bardzo liczba zgłaszała się odtąd kandydatów do zakonu, dla tego rząd, ratując go od upadku, pozwolił r. 1790 przyjmować nowicjuszów po dawnemu i zaprowadzić zakonne szkoły teologiczne. Nie korzystali jednak bazyljanie austrjaccy z tego ostatniego pozwolenia i kleryków swoich posyłali na lekcje do uniwersytetu. Dopiero po roku 1810, kiedy za biskupa Angełowicza zniesiono w uniwersytecie lwowskim ruską filozofję i teologję, zaprowadzili bazyljanie dla swoich kleryków wykład teologji po rusku w Krasnopuszczy, co trwało do r. 1814. Roku 1802 d. 29 Kwietnia wydany patent cesarski pozwalał wrócić znowu zakonom do dawnych swych ustaw, o ileby te wszelako nie przeciwiły się politycznym prawom państwa. W skutek tego biskupi: Angełowicz i Skoryński, do których przyłączył się i chełmski biskup Ważyński (djecezja ta należała wówczas do Austrji), ułożyli r. 1803 ustawę dla bazyljanów, przywracającą dawną władzę prowincjalską i dawny porządek klasztorny. Obecnie klasztorów męzkich w galicyjskiej prowincji Zbawiciela jest 14, a mianowicie: w djecezji lwowskiej: we Lwowie św. Onufrego (od XIII w.), w Buczacu (od 1712r.), w Pogoni (1634 r.), w Krasnopuszczy (l665 r.), w Hoszowie (1570 r.), w Ułaszkowicach (od XVII w.), w Złoczowie (z XVII w.), w Podhorcach (1180 r.); w djec. przemyskiej: w Dobromilu (1600 r.), w Drohobyczu (1774 r.), w Ławrowie (1270 r.), w Żółkwi (1682 r.), w Krechowie (1618 r.), w Krystynopolu (1763 r.). W klasztorach tych, podług Szematyzmu tej prowincji z 1867 r. (wyżej cyt.), było wszystkich zakonników 80; z pomiędzy nich 8 było proboszczami, 13 wikarjuszami, 1 professorem teologji w uniwer. lwowskim, 1 dyrektorem gimnazjum, 3 dyrekt. szkół głównych, 1 katechetą gimn., 4 katechetami szkół głównych, 5 nauczycielami gimn., 9 naucz. szkół głównych. Klasztorów żeńskich jest dwa, we wsi Słowiszy (od XVI w.), w obwo-