przybyło z Armenji więcej mnichów tego zakonu, a Papież Klemens V upoważnił ich do używania obrzędu ormjańskiego, bullą Dilectis filiis Martino et aliis fratribus dudum in monasterio de Montanea Nigra ordinis Sancti Basilii in partibus Armeniae constitutis. Uzyskali nowy klasztor w Parmie 1318 r., z kolei założyli nowe domy w Siennie, Pizie, Florencji, Rzymie i t. d. Ojciec Marcin był jeneralnym przełożonym wszystkich tych mnichów, chociaż posłuszeństwo ślubowali swemu przełożonemu na wschodzie. Po śmierci ojca Marcina, zaniedbywali coraz bardziej swoją regułę, przyjęli ubranie braci laików dominikańskich i regułę św. Augustyna, stosowali się w obrzędach do zwyczajów Kościoła zachodniego, a msze odprawiali według obrzędu dominikańskiego. Wszystkie te zmiany potwierdził Innocenty VI 1356 r. i pozwolił wybrać przełożonego jeneralnego. Lecz w miarę rozszerzenia się zakonu, wkradały się nadużycia. Wielu przechodziło do innych zakonów. Ztąd wyniknęły swary. Bonifacy IX zabronił im opuszczać swój zakon, pozwolił tylko przechodzić do surowszego zakonu kartuzów, a Innocenty X 1650 r. zniósł ten zakon, nader szczupłą już liczbę klasztorów posiadający. Godność jenerała od 1474 r. była tylko trzyletnia. Wyszło z tego zakonu kilku głośnych kaznodziejów i kilku cenionych pisarzy, między innymi historyk Grzegorz Bitio (cf. Hilyot, t. I p. 300). — 2. Bartolomici, zwani u nas kommunistami, a niekiedy bartoszkami, księża świeccy wspólnie żyjący. Założyciel tego zgromadzenia Bartłomiej Holzhauser, ur. 1613 r. we wsi Langenau, w okręgu Ulm. Wyświęcony na księdza 1639 r., wkrótce otrzymał kanonję w Salzburgu, a założywszy tam swoje stowarzyszenie, został mianowany oficjałem biskupa w Chiem, w Bawarji. Holzhauser roztropną i sumienną administracją zjednał sobie powszechne poważanie, a 1644 r. z pociechą dowiedział się, że biskup z Chur zalecił wszystkim dziekanom swojej djecezji połączyć się z jego stowarzyszeniem. Biskupi z Ratysbony, Osnabrück (1653) i z Moguncji (1654) przywołali do swych djecezji bartolomitów i w seminarjach nakazali trzymać się ich ustawy. Elektor bawarski polecił Holzhausera Papieżowi Innocentemu X w 1646 roku, i mianował go dziekanem i proboszczem w Bingen, gdzie on 1658 roku świątobliwie życia dokonał. Ustawy, napisane przez Holzhausera, zyskały powszechne uznanie, a nuncjusz papiezki w Kolonji, kardynał San-Felice, nazwał je szpikiem kanonów, medulla canonum. Innocenty XI 1680 roku zatwierdził je, a w cztery lata później zostały jeszcze nieco rozszerzone i w Rzymie wydrukowane. Stowarzyszenie to rozszerzało się szybko: w 1676 r. zostało wprowadzone do Węgier (w djecezji Gran), w 1682 do Hiszpanji, a 1683 do Polski (ob. Kommuniści); księżom, należącym do stowarzyszenia, wszędzie powierzano najważniejsze urzędy i czynności duchowne. Kapłani stowarzyszeni, dążąc do celu wskazanego przez ustawę, t. j. wychowania dobrych pasterzy miejskich i wiejskich, kierowali seminarjami, poświęcali się posługom pasterskim i wszystkim uczynkom miłości chrześcjańskiej. Przysięgą, zwaną konwencją, zobowiązywali się do pozostawania w stowarzyszeniu. Stowarzyszenie w każdej djecezji miało trzy domy: pierwszy mieścił młodych aspirantów do stanu duchownego, uczęszczających do szkół publicznych; gdy zaś szkoły były zbyt odległe, kapłani stowarzyszenia sami uczyli. Ci wychowańcy, za pozwoleniem swych przełożonych, przed przyjęciem święceń mogli powrócić na świat. Drugi dom obejmował mieszkanie dla kapłanów, którzy
