Bartłomiej a Martyribus, ur. w Maju 1514 r. w Lizbonie, pochodził ze średniego stanu. Przydomek swój dostał od kościoła Męczenników, w którym był chrzczony. Mając lat 14, wstąpił do zakonu kaznodziejskiego, gdzie tak się odznaczał swemi zdolnościami, poświęceniem i pracą, iż postępując na coraz wyższe dostojeństwa, został 1558 r. arcybiskupem w Braga. Potrzeba było użyć wiele zachodu, zanim Bartłomiej dał się nakłonić do przyjęcia tak wysokiego obowiązku, który przyjąwszy, starał się spełniać jak najgorliwiej. Zostawał on w ścisłych stosunkach z synowcem Piusa IV, Papieża, Karolem Boromeuszem i niemały miał udział w wydaniu przepisów, jakie uchwalił sobór trydencki, celem zaprowadzenia reformy w karności kościelnej. Jego mowy, pełne siły i szlachetnej odwagi, wymierzone przeciwko nadużyciom niektórych dostojników Kościoła, zyskały szeroki rozgłos i wdzięczne przyjęcie u Piusa IV: nieskażona bowiem czystość obyczajów kaznodziei, popierała jego słowa. Szczególniej przemawiał za rezydencją proboszczów przy swoich beneficjach. Illustrissimi cardinales, powiedział on wówczas, egent illustrissima reformatione. Po powrocie z Trydentu, wprowadził rzeczone reformy do swojej djecezji. Bartłomiej a Martyribus pierwszy z portugalskich biskupów założył seminarjum duchowne w Braga, zgromadził 1566 r. synod prowincjonalny, pozakładał ochrony i szpitale dla ubogich i chorych. Gdy w latach 1567—1575 przyszła na Portugalję straszna klęska głodowa, dziesiątkując jej ludność, Bartłomiej odznaczył się swojém miłosierdziem, podobnie jak r. 1568 odznaczył się poświęceniem, podczas srożącej się zarazy morowej. Zaburzenia, wynikłe po wygaśnięciu linji męzkiej w panującej podówczas dynastji, spowodowały wyjazd jego do Galicji hiszpańskiej, zkąd nie pierwej wrócił do swojej djecezji, aż Filip II, król hiszpański, zajął tron portugalski. Złość ludzka nie przebaczyła nawet tak pełnemu cnót mężowi, jakim był Bartłomiej: znosił on wiele przeciwności, z męztwem i rezygnacją prawdziwie chrześcjańską. Długo napróżno zabiegał o pozwolenie złożenia godności arcybiskupiej, aż wreszcie uzyskał pozwolenie od Grzegorza XIII, Papieża. Wówczas wrócił do dawnej surowości życia zakonnego. Zamieszkał w ufundowanym przez siebie klasztorze de Viana i ostatek dni poświęcił nauczaniu ludu wiejskiego i dobrym uczynkom. Um. 19 Lipca 1590 r. Braga zażądała zwłok jego, złożonych w klasztorze Viana. Ludwik z Grenady zapewnia, iż Bartłomiej czynił cuda. Zostawił wiele dzieł, po większej części teologicznych, Komentarze i uwagi na niektóre miejsca Pisma św. i Katechizm. Jego Stimulus Pastorum, jako wstęp do teologji pasterskiej, ma swoją wartość; lecz najgłówniejszém dziełem jego jest: Compendium vitae spiritualis, mające na celu moralne udoskonalenie człowieka. Malachjasz d'Inguimbert (później bp djecezji Carpentras) wydał łaciński przekład pism Bartłomieja, Rzym 1727, 2 t. in fol. (Haas). A. B.
Bartold albo Bertold (święty), apostoł i drugi biskup inflancki. Około r. 1184 przybył z Holsztynu do Inflant Augustyn Meinhard, zakonnik klasztoru Regeberg i nawróciwszy wielu tamecznych pogan, wystawił kościół w Ykeskola (późniejszém Uexküll), a drugi w Holm (późniejszém Kirholm); przez Hartwicha II wyświęcony został na pierwszego biskupa Inflant. Po nim r. 1196 nastąpił Bartold z Lockum, opat cystersów z Hanoweru. Ten, przybywszy do Ykeskola, zgromadził około siebie niewielką liczbę znajdujących się tam chrześcjan i starał się pozy-
