ogólnemu wykształceniu, albo też obiera jakiś wydział specjalny. Uniwersytetów jest siedm: w Wiedniu, Pradze, Gratz, Innsbrucku, Lwowie, Krakowie, Peszcie; nadto, są jeszcze oddzielne fakultety, jak np. teologiczne dla rzymsko-katolickich djecezji i innych wyznań, akademje prawa w Węgrzech, w Kroacji i w Siedmiogrodzie, medyczne kursą, jak Josephinum i weterynaryjny instytut w Wiedniu. Techniczne instytuta są: w Wiedniu, w Pradze, we Lwowie, w Brünn i Peszcie. Do nich należy Johanneum w Gratz. Wyłącznym umiejętnościom poświęcone są: akademja górnicza w Schemnitz, akademja handlowa i morska w Trjeście, akademja wschodnia w Wiedniu, akademja leśnicza w Maria-Brunn, wzorowy instytut gospodarstwa w Węgierskim Altenburgu. Dla wykształcenia w sztukach pięknych jest kilka bardzo dobrze urządzonych zakładów; najsławniejsze z nich są: dla muzyki konserwatorja w Wiedniu i Pradze; dla malarstwa i rzeźbiarstwa, akademje sztuk pięknych w Wiedniu, w Pradze, oprócz tego mniejsze akademje malarstwa. Zeitschrift für die östr. Gymnasien podaje następną liczbę duchownych nauczycieli gimnazjalnych, przy końcu roku szkolnego 1861/62: w niższej Austrji: 3 świeckich księży, 43 benedykt., 13 cystersów, 39 pijarów; w wyż. Austrji: 1 świecki ks., 4 augustjanów, 17 benedykt., 1 cysters, 13 jezuitów, 3 premonstr.; w Salzburgu: 3 świeckich księży, 2 bened.; w Tyrolu i Voralbergu: 21 świeck, ks., 10 august., 15 bened., 26 franc., 20 jezuit., 4 kapuc.; w Styrji: 7 świeck, ks., 7 bened., 1 pijar; w Karyntji: 23 bened.; w Krainie: 2 świeck., 12 franc.; w Dalm.: 13 świeck., 12 franc., 1 pijar; w Czechach: 17 świeck., 7 aug., 15 bened., 15 cyster., 1 franc., 46 pijar., 28 premonstr.; w Morawji: 11 świeckich księży, 1 aug., 41 pijar.; na Szląsku: 8 świeck, ks., 1 aug.; w Galicji: 56 świeckich, 7 bazyl. Razem duchownych naucz. gimn. było 570. Djecezalnych dla duchowieństwa zakładów naukowych jest 120. Niektóre klasztory mają także szkoły teologiczne. Majątek kościelny wynosi: beneficja świeckie 113,803,595 zł. r., dochód 8,772,984 zł. r.; klasztorny majątek 62,822,301 zł. r., dochód 4,258,147 zł. r.; kościoły 101,014,557 zł. r., dochód 6,083,281 zł. r.; zakłady naukowe 3,848,513 zł. reń., dochód 329,252 zł. r.; zakłady lecznicze 1,752,674 zł. r., dochód 184,016 zł. r.; zakłady dobrocz. 144,043 zł. r., dochód 12,033 zł. r.; fundusze religijne 68,086,807 zł. r., dochód 3,410,748 zł. r.; fundusze bursowe 15,418,496 zł. r., dochód 875,370 zł. reń. Razem 366,890,986 zł. reń., dochód 23,925,831 zł. r. (Neher, Kirchl. Geogr. u. Statisk, II 173). Podług innych, cały majątek duch. wynosi tylko 185,672,697 zł. r., z 19,639,713 zł. r. dochodu (prócz tego, na zakłady relig. w budżecie ministr. wyznań i oświecenia assygnowaną bywa corocznie summa przeszło półtora miljona zł. r.). Najlepiej uposażone są: arcyb. ołomunieckie 300,800 zł. r., pragskie 71,680 zł. r., bp Linzu 51,250 zł. r., pragska kapituła 80,060 zł. r., ś. Florjan 95,000 zł. r., krzyżacy w Pradze 54,000 zł. r., premonstr. w Schögl 53,150 zł. r., w Tögl 223,000 zł. r., na Schotten w Wiedniu 197,000 zł. r. Dochody biskupa w Austrji stanowią: pensja osobista i djecezalna; razem wzięte, wynoszą niekiedy znaczne summy, np. arcybiskupów Ołomuńca, Erlau, Koloczy, Granu 150—500,000 zł. r., czescy biskupi po większej części mają tylko 12,000 zł. r. — IV. Polityczny i kościelny podział państwa. Cesarstwo austrjackie. W skutek ustawy z 26 Lutego 1861 r., Austrja została monarchją scentralizowaną, z pewnemi ograniczeniami konstytucyjnemi. Bierny opór Węgrów był powodem do zawieszenia ustawy
