prawie brewjarza, z rozkazu Urbana VIII, dla dogodności śpiewających w chórze, ażeby w jednakowych miejscach przestanki robili; w antyfonach zaś, pilnowanie na gwiazdkach przestanku przy zaczęciu intonacji, albo też przy odmawianiu pacierzy ritu semiduplici, zalecają liturgiści. X. S. J.
Asterysk, sprzęt liturgiczny u greków, w kształcie gwiazdy złotej, lub z innego metalu szlachetnego, z krzyżykiem na wierzchu. Asterysk kładzie się na patenę dla pokrycia hostji i utrzymania wzniesionego welonu, tak, aby ten nie dotykał św. Eucharystji. Ceremonja ta przypomina ową gwiazdę, która trzech króli przyprowadziła do stóp Króla królów. Pokazuje się to ze słów, jakie wymawia kapłan, kładąc gwiazdę na patenę. W liturgji bowiem św. Chryzostoma (u Goara, Euchologion p. 62, wyd. parys. 1747): „Gdy kapłan okadził asterysk, kładzie go na patenę, mówiąc: Et veniens stella, astitit ubi erat puer (Mt. II, 9), perpetuo, nunc et semper, et in saecula saeculorum. A.“ N.
Astrologja. Co do etymologicznego znaczenia, astrologja nie różni się od astronomji: w starożytności też i w wiekach średnich, albo uważano wyrazy te za jednoznaczne, albo, jeszcze powszechniej, przez astrologję rozumiano to, co my dziś astrologją i astronomją razem nazywamy. Co do rzeczy jednak, rozróżniano astrologję od astronomji i pierwszą nazywano astrologia judiciaria, drugą, astrologia naturalis, albo poprostu astrologia. Owa tedy astr. judiciaria, czyli co my dziś nazywamy astrologją, jest mniemaną nauką o wpływach gwiazd na istoty ziemskie, szczególnie, na ludzi, i umiejętnością oznaczania doniosłości tych wpływów na każdą pojedyńczą istotę. W starożytności, znający się na tej sztuce nazywali się mathematici, astrologi lub chaldaei. Wprawdzie ciała niebieskie wywierają wielki wpływ na twory ziemskie, ale wpływ ten nie przechodzi po za granice czysto fizyczne i wyśledza się nie dowolnemi, szarlatańskiemi twierdzeniami, ale drogą ścisłej naukowej obserwacji. Astrologja postępowała właśnie inaczej: wychodząc z faktu wpływu fizycznego w ogóle, tworzyła z góry wyrocznie szczegółowego wpływu gwiazd pewnych i ich konstellacji, na szczegółowe istoty ziemskie i pojedyńcze momenta ich życia. Rezultat obrachowań astrologicznych nazywał się judicium, ztąd nazwa a. judiciaria. Że reguły astrologiczne nie zgadzały się z sobą, że każdy z astrologów na swoją mógł je stawiać rękę, naturalną jest rzeczą, skoro nie mając żadnej podstawy rzeczywistej, opierały się one tylko na przywidzeniu. Chaos ten astrologiczny widzieć można w każdym prawie przewodniku astrologicznym, jak np. Rantzovii, Tractatus astrologicus de genethliacorum thematum judiciis pro singulis nati accidentibus, Frankf. 1615; Welper, Tractat. genethliacus, Argent. 1700. Zdawałoby się, że tak czcza i bezzasadna rzecz, jak astrologja, mogła durzyć umysły w czasach tylko bardzo niskiej oświaty, wszakże, aż do ostatnich prawie czasów, bo w XVIII jeszcze, znajdowała ona wiarę u ludzi, należących do wyższego, a czasami i do najwyższego stopnia w społeczeństwie; na wschodzie dziś jest jeszcze cenioną. Wyjaśnia się to tylko ogólném pragnieniem człowieka przejrzenia zasłony przyszłości, niedostatecznością znajomości astronomicznych i fatalistycznym na świat poglądem, właściwym poganizmowi, manicheizmowi i mahometanizmowi. Ojczyzną astrologji była prawdopodobnie Chaldea; ztamtąd rozeszła się pomiędzy innemi ludami pogańskiemi, a w średnich wiekach szczególniej była uprawiana przez Arabów. Chrystjanizm zawsze stanowczo był jej przeciwny. Od czasu Ojców św. aż do jej ustania na zachodzie, zwal-
