życia swego odstąpił tron niniwski Asur-bani-palowi (grec. Sardanapalowi), Babilonję zaś powierzył drugiemu synowi, imieniem Samalsukin (grec. Saosduchin, Saosducheus), a tym podziałem może przyśpieszył upadek monarchji assyr. Za Asarhadona (681—668) i za jego następcy Sardanapala (od r. 668) roczniki assyr. mieszczą Manassesa, króla judz., na liście hołdowników assyr. (ap. Schrader, Die Keilinschr. u. d. A. Test. str. 228). Według II Paral. 33, 11—13, wojsko assyryjskie uprowadziło Manassesa do Babilonu w niewolę, z której on jednak powrócił. Wspomniany Sardanapal V był ostatnim potężnym królem dawnej assyryjskiej dynastji, której stolica była Niniwa. Historycy greccy wystawiają go zniewieściałym: był to jednak monarcha uczony, jak o tém dowodzi znaleziona w jego pałacu bibljoteka[1], i bitny. Rozszerzył panowanie swe do Egiptu, podbił Tyr i wiele innych prowincji (ob. Revue des quest. histor. Octob. 1871. s. 399...), ale nie mógł powstrzymać upadku swego państwa. Poprzednicy jego już musieli często walczyć przeciw swym lennikom, królom Babilonji i Medji. Podczas, gdy był zajęty wojennemi wyprawami, brat jego Samalsukin, sprzymierzywszy się z Elamitami i Arabami, pobudził Babilończyków przeciw Niniwie. Medja jeszcze za Dejozesa (714) zrzuciła z siebie jarzmo assyryjskie, podbiła Persję i inne prowincje sąsiednie, i pomogła potém królom babilońskim do zupełnego obalenia assyryjskiej monarchji, ok. r. 625 przed Chr., pod Asurdanilem. Assyrja stała się odtąd prowincją monarchji chaldejsko-babilońskiej, która po niej objęła panowanie nad światem zachodniej Azji, a potém monarchji Perskiej. W katalogu satrapji Darjusza, Ass. jest prostą satrapją Athuria i odpowiada późniejszej prowincji Adiabene, dziś Kurdystan. Porówn. art. Babilonja, Chaldea, Niniwa. X. W. K.
Assysta, Assystencja, z łacińskiego adsisto — stoję obok; ztąd assysta, poczet, orszak towarzyszący osobie dostojnej, np. biskupowi, lub kapłanowi przy obrzędzie jakimś. W języku liturgicznym, odprawiać nabożeństwo z assystą, znaczy z djakonem i subdjakonem, w dalmatyki przybranymi. Wyrażenie: biskup przy Mszy assystuje, znaczy, że jest obecny,
- ↑ Bibljoteka niniwska składała z dachówek, t. j. tablic ceglanych, gładkich, kwadratowych, pokrytych z obu stron pismem klinowém, drobném, ścisłém. Napisy robiono przed włożeniem tabliczki w ogień. Tabliczki, składające jedno dzieło, były numerowane. Tym sposobem bibljoteka wyglądała jak skład dachówek. Layard dość sporą liczbę ich złożył w Muzeum W. Brytanji. Z tych początków doszli uczeni, że Assyrja posiadała encyklopedję grammatyczną, o trudnościach pismiennych i językowych, słownik języka kasdoscytyjskiego, z objaśnieniami po assyryjsku, dykcjonarze, traktaty z prawa cywilnego, dzieła chronologiczne, historje Niniwy i Babilonu, dzieła jeograficzne, statystyczne, o mitologji i astronomji; mieli też inne encyklopedje, zbiory hymnów, traktaty arytmetyczne, które dowodzą, że Pythagoras ztamtąd wziął system tabliczki mnożenia; mieli spis obserwacji astronomicznych. Do tego niniwska bibljoteka była otwartą do użytku publicznego. Na końcu owej encyklopedji grammatycznej czyta się: „Pałac Assurbanipala, króla świata, króla Assyrji, któremu Nebo i bogini Tascuit (nauki) dały uszy do słuchania i otworzyły oczy do widzenia tego, co jest podstawą rządu, objawiły królom, moim poprzednikom, to pismo klinowe, objaw boga Nebo, boga mądrości najwyższej; spisałem ją na tabliczkach, naznaczyłem, uporządkowałem, umieściłem w swoim pałacu dla nauki poddanych.“ ob. Cavaniol. Les Monuments en Chaldée. Paris 1870 str. 42.
