Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 455.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
449
Assyrja.

kiedy Biblja kładzie zawiązki małego państwa. Lecz ten Ninus, równie jak jego żona Semiramida, jeśli nie są osobami bajecznemi, to oznaczają osoby historyczne późniejsze. — 2. Assur (Vulg. Assyrja), znaczy kraj założony przez Assura. Z początku było to małe państwo, graniczące od wschodu z Medją, od południa z Babilonją, od zachodu z Mezopotamją, od północy z Armenją. Mówiąc o Assyrji, trzeba odróżnić to jeograficzne jej położenie od stanowiska politycznego, jakie przybrała w VIII w. przed Chr., kiedy dosięgła najwyższego szczytu swej potęgi. Poprzednie jej dzieje od Assura do w. VIII są albo niepewne, albo mało znane. Opierają się głównie na Ktezjaszu[1], Herodocie[2] i Berozusie[3]. Lecz z nich tylko dwaj ostatni zasługują na uwagę, bo Ktezjasz jest zbieraczem bajek, więcej niż historji. Według tego ostatniego, już Ninus wypędził z Babilonji dynastję arabską i zdobył Medję i Persję; żona jego Semiramis uczyniła Babilon wielkiém i pyszném miastem; a dynastja Ninusa miała panować w Babilonie 1000 lat. Więcej się zgadza z Biblją pod tym względem Berozus i Herodot, których wiarogodność w znacznej części potwierdziło odkrycie pomników, zapisanych dawném pismem assyryjskiém (ob. Klino-pismo). Według Herodota (I 95, 3), panowali Assyryjczykowie nad Azją przez lat 520, przed r. 788, t. j. zanim Medowie i Babilończykowie (pierwsi pod Arbacesem, drudzy pod Belezysem) zdobyli Niniwę, za zniewieściałego Sardanapala, i że wtedy rozciągało się ich panowanie do środka Azji Mniejszej i Armenji, obejmowało Medję, Babilonję i Mezopotamję. Z temi datami zgadza się i Berozus (ob. Babel, Babilon). Tak więc polityczne znaczenie Assyrji nie sięgałoby za r. 1300 przed Chr. Tu przebiegniemy tylko tę epokę jej, która ma styczność z Biblją (porów. Niniwa). Pierwszy raz występują Assyryjczycy w Palestynie pod Phulem, który na Manahema († ok. 760 r.), kr. izr., nałożył haracz (IV Krol. 15, 19). Phul nie spotyka, się na pomnikach klino-pismowych; tylko Teglath-Phalasar (ob.) w swych rocznikach kładzie tego Manahema na liście swych hołdowników. Było to prawdopodobnie ok. r. 742 (jeżeli pomniki assyryjskie dobrze są odczytane i dokładniejszą jest, ich chronologja od biblijnej), kiedy Teglath-Phalasar wojował z syryjskim królem Razinem. W takim razie musielibyśmy też poprawić powszechnie przyjętą datę panowania Azarjasza, czyli Ozjasza (Vulg. 809—758) i kilkanaście lat później naznaczyć, bo Azarjasz występuje także na pomnikach Teglath-Phalasar (ob.), lubo jest względem niego niezależnym, tak samo jak w Biblji. Według Biblji, Manahem zaprosił Phula na pomoc (IV Król. 15, 19—20) przeciw zbuntowanym pokoleniom za Jordanem. (Ruben, Gad i półowa Manassesa). Phul, czy też

  1. ↑ Ctesias, grek, lekarz Artaxerxesa Mnemona, ok. r. 400 przed Chr., pisał Historiam de rebus Persicis, Assyriis et Indicis. Lecz tylko z niej fragmenta przechowali inni pisarze, a najwięcej Djodor sycylijski (w I w. przed Chr.), w swej Bibliotheca historica. Ob. Ctesiae reliquiae illustratae, a C. Müllero, Paris 1844.
  2. ↑ Żył ok. r. 440; napisał Historiarum lib. IX. Historyk poważny.
  3. ↑ Berosus, kapłan chaldejski w Babilonie za Alexandra Wiel.; z roczników królewskich opisywał historję Chaldei i Babilonji. Tylko fragmenta z niej przechowali: Euzebjusz (Praeparatio Evangelica), Józef Flawjusz (Antiquitates Judaicae), Jerzy Syncellus (Chronographia) i inni.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL_Nowodworski-Encyklopedia_koscielna_T.1_455.jpeg&oldid=2469903”