ludu zamieszkuje teraz jeszcze prowincje, jakie kiedyś ulegały berłu ich królów, mianowicie Wyższą Armenję, Cylicję, Mniejszą Armenję, równie jak przyległą im Kappadocję. Ritter sądzi (Erdk. X s. 604), że ludność armeńska nie wynosi tu 3 miljonów. Langlois (Itinéraire de l'Orient p. 313) liczy 4 miljony. Pomimo niepospolitych zdolności i przymiotów, jakiemi się ten lud odznacza, podróżnicy zarzucają mu także chciwość grosza. Wynika to z przeważnie kupieckiego ich usposobienia. Gdzie nie odważy się już iść europejczyk, idzie ormjanin. W chanatach środkowej Azji, w Afganistanie, w pustyniach Tartarji, nad brzegami Nigru, spotkać się można z kupcem armeńskim. W Persji, w Indjach, na całym wschodzie są oni finansistami, bankierami, negocjantami i sekretarzami wszystkich sułtanów, chanów i paszów. Ogół jednak ludu w grubej żyje ciemnocie. W Persji, duchowieństwo armeńskie, równie jak lud prosty, w umysłowej i moralnej znajduje się nędzy; nie lepiej jest w Turcji azjatyckiej. Biskupi kupują swoje stolice od patrjarchów, patrjarchowie od paszów. W Konstantynopolu grozi drugie złe, przyswajanie zepsucia zachodniego. Tajne towarzystwa, wyuzdany zbytek, ateuszowskie dzienniki, bezwstydne książki i fotografje, rozpustny teatr, przyczyniają się do krzywienia obyczaju i zabijania wiary tamtejszych Ormjan. Loża massońska płaci tam żołd każdemu apostacie zakonnikowi (Das heilige Land, Köln. 1870, s. 105). Pomimo jednak zgubnych wpływów, życie kościelne ma tam gorących przedstawicieli. Nawrócenia bywają liczne. Od 1854 r. w patrjarchacie Cylicji nawróciło się 12,350 osób. Najżarliwszym obecnie tam missjonarzem jest ks. Garabed (Baptista) Aslanian (Cf. Stimmen aus Maria Laach, zeszyty: Sierp. Wrz. i Paźdz. 1872 r.). Dobrém źródłem do bliższego poznania rzeczy jest Hist. Armenji przez Czamczenanc, wydana w 3 grubych tomach w Wenecji, 1774—86 r. Ob. jeszcze art. Ormjanie w Polsce. J. N.
Arminjusz i Arminjanie. Arminjusz Jakób, kalwinista, ur. się 1560 roku w południowej Hollandji, uczył się w Utrechcie, Marburgu i Lejdzie, a ukończył nauki swoje w Genewie pod Teodorem Bezą. W Bazylei miewał publiczne odczyty. R. 1588 był kaznodzieją w Amszterdamie, wkrótce jednak uwikłał się w spory teologiczne, które zakłóciły całe już jego życie. Kalwińska nauka o przeznaczeniu była, dla wielu nawet zwolenników Kalwina, kamieniem obrazy, i dla tego, najprzód potajemnie, a następnie głośno w kazaniach i książkach poczęli niektórzy kalwiniści przeciwko niej występować. Arminjusz miał kazać przeciwko takim napaściom, jednakże sam począł zwalczać ten punkt nauki Kalwina. Wywołało to wielkie krzyki przeciwników, ale, przy pomocy możnych swoich przyjaciół, został professorem w Lejdzie (1603). W obecności jednak swego przeciwnika Gomara, musiał on poprzednio oświadczyć zgodę na naukę Kalwina; oświadczenie swoje złożył w dwuznacznych wyrażeniach, bo niebawem otwarcie przeciwko tej nauce wystąpił. Cała Hollandja podzieliła się wówczas na dwa nieprzyjazne sobie obozy. Ochraniali go potężni protektorzy, przeciwko napadom ścisłych kalwinistów, ale gdy przyszło do krwawej walki, partja jego, arminjańską zwana, upadła zupełnie. Prześladowania tego nie dożył Arminjusz. Um. 1609. Pisma jego po większej części traktują o przeznaczeniu. Arminjusz wykazywał, że kalwińska nauka o przeznaczeniu, zostaje w sprzeczności ze sprawiedliwością, mądrością i dobrocią Bożą, i że nie daje się pogodzić z głoszeniem słowa Bożego, z przyjmo-
