wytępienia arjanizmu w państwie Rzymskiém: już od dawna bowiem arjanie dzielili się na wrogie sobie stronnictwa; do umysłu ludu nigdy przystępu nauka ich nie znalazła, a biskupi katoliccy, gnębieni i prześladowani, z wytrwałością i poświęceniem prawdziwą wiarę w djecezjach swoich krzewili i podtrzymywali; na polu walki rozumowej, arjanie ostać się nie mogli przeciwko takim osobistościom, jakiemi byli: Atanazy, Bazyli, Grzegorz nazianeński i nisseński, Didymus ślepy, Efrem syryjczyk, Ambroży, Hilary, Euzebjusz wercelleński i Damazy rzymski. Bóg dopuszcza ucisk Kościoła, lecz nie dopuszcza jego upadku. Cf. Möhler, Athanasius der Grosse etc. Kuhn, Dogmatik. Dorner, Entwickelungsgeschichte der Lehre v. d. Person Christi. Baur, Christliche Lehre v. d. Dreienig. Walch, Historie d. Ketzer. (Fritz). J. N.
Arka przymierza, skrzynia (hebr. aron), przeznaczona na przechowywanie tablic 10 przykazań, otrzymanych na górze Synai. Exod. 25, 16. 21. A że te przykazania były streszczeniem przymierza, zawartego między Bogiem a ludźmi, i zarazem jego dokumentem (świadectwem), ztąd sama tablica nazywała się przymierzem lub świadectwem, a skrzynia je zamykająca, skrzynią przymierza (hebr. aron haberith; 70: κιβωτὸζ τῆζ διαθήκηζ), lub skrzynią świadectwa (hebr. aron haëduth; 70: κιβ. τοῦ μαρτυρίου). Była ona z drzewa settim (akacjowego), dług. łok. 2½, szerokości i wysokości po 1½, powleczona najczystszém złotem zewnątrz i wewnątrz. Z polecenia Boskiego, kazał ją zrobić Mojżesz, w drodze z Egiptu do Palestyny. Exod. 25, 10.... 37, 1.... Brzeg obwiedziony był do koła złotą koroną, a na czterech końcach miała kółka złote do wkładania drążków, w razie przenoszenia. Drążki były także z drzewa settim, złotem powleczone i nigdy się nie wyjmowały. Do czasów prawie Salomona, oprócz tablic przymierza, znajdowała się w niej laska Aarona (ob.) i miarka manny (Ex. 16, 33. Num. 17, 10. Hebr. 9, 4. Cf. III Król. 8, 9. II Par. 5, 10). Przykrycie czyli wieko Arki było z samego złota i nazywało się kapporeth (70 ἱλαστήριον; Vulg. propitiatorium i oraculum; Wujek, ubłagalnia i wyrocznica. Ex. 25, 17. 18. 37, 6). Na niém stały ulane ze złota 2 cheruby (ob.), twarzami do siebie zwrócone, ze skrzydłami wyciągniętemi tak, iż zasłaniały ubłagalnię. Ubłagalnia była największą świętością Starego Testamentu. Był to niejako tron (Jer. 17, 12. Ezech. 43, 7), z którego Bóg-Król Izraela wydawał polecenia ludowi swemu (Ex. 25, 22), widomym sposobem (przez obłok) objawiał obecność swoją wśród niego (Lev. 16, 2. Ps. 98, 7) i dawał odpowiedzi, gdy Go się radzono w ważnych jakich sprawach (zkąd nazwa wyrocznicy). A że nad ubłagalnią Bóg objawiał swoją obecność, ztąd nazywa się ona niekiedy podnóżkiem nóg pańskich (1 Par. 28, 2. Psal. 98, 5). Można powiedzieć, że sama Arka była tylko podstawą ubłagalni. Ztąd upada opinja tych, którzy w Arce widzą naśladowanie egipskiej skrzyni świętej (Plutarch, De Iside et Osir. Cf. Bähr, Symbolik d. mosaisch. Cultus I. 4); bo jak religja pogańska różni się od żydowskiej, tak i skrzynie święte pogan różniły się od skrzyni przymierza. Ta ostatnia świętość swoją winna tylko tablicom zakonu i ubłagalni, i razem z niemi stała w najświętszej części przybytku, potém świątyni (Ex. 26, 33). Nawet arcykapłan raz tylko na rok przybliżał się do niej w dzień sądny, czyli pojednania, aby krwią kozła ofiarnego pokropić ubłagalnię. W innym zaś czasie mógł tylko przystąpić dla zasięgnięcia rady od Boga w ważniejszych sprawach. Arka
