czternaście rozdziałów. Najpierw wystawia trudności, nieodłączne od takiego urzędu i zaleca, o ile możności, uchylać się od niego. Jeżeli zaś członek zakonu przyjmuje ten ciężki obowiązek, powinien mieć wyłączną pieczę o sumieniu króla i ma unikać częstego ukazywania się na pokojach królewskich. Żadnych postronnych interesów popierać mu nie wolno. Tu można wspomnieć o dziele Langa (Geschichte der Jesuiten in Baiern): rozumowanie jego i wnioski, do których on dochodzi, opierają się na fałszywych cytatach i niezrozumieniu przepisów Aquavivy. Kłamliwe zarzuty znajdują wyczerpującą odpowiedź w gruntowném dziele Wittmana, p. t. Die Jesuiten und der Ritter von Lang. — W sporze molinistów i tomistów, wszczętym jeszcze 1580 r., Aquaviva, za poradą Bellarmina, zabronił publicznych wykładów nauki Moliny, która nawet przez Stolicę Apostolską nie była potępiona. Do Konstantynopola wysłał Mancinellego, z czterema innymi członkami zakonu, dla niesienia pomocy religijnej chrześcjanom, którzy dostali się w moc turecką; wyprawił też kilka missji do Anglji. W Belgji powstały, za jego staraniem, nowe kollegja, a Korneljusz Deyest i Wilhelm Laon, założyli misję w Hollandji. Co się tyczy naukowej działalności Aquavivy, już wspomnieliśmy o rozmaitych listach i dekretach, o Ratio studiorum i Directorium exercitiorum S. Ignatii, które za staraniem Aquavivy zostały wydane; doliczyć tu należy 16 listów (Epistolae), które stanowią część Corporis „Instituti“ zakonu i dzieło: Industriae ad curandos animae morbos, Venet. 1606. Wycieńczony pracą i mozołami, wywołanemi w znacznej części przez wewnętrzne niesnaski i zewnętrzne napaści na zakon, Aquaviva um. 31 Stycz. 1615 r. Pomimo wszystkich przeciwności, liczył zakon, pod koniec 34-letniego generalstwa Aquavivy, 13,000 członków w 550 domach, podzielonych na 13 prowincji. Zamykamy krótki nasz życiorys znakomitego następcy św. Ignacego, słowami d’Alemberta: „Towarzystwo Jezusowe zawdzięcza Aquavivie tę głęboko obmyślaną organizację, którą należy uważać za arcydzieło umysłu ludzkiego i która w późniejszych czasach taką wielkość i sławę zapewniła zakonowi“. Cf. Crétineau-Joly, Histoire relig. de la Comp. do Jésus II, 3; Dallas, Ueber den Orden der Jesuiten, str. 248; Iselin, Histor.-geogr. Lexicon, 1 Bd. s. 222; Ersch u. Gruber, Allg. Encl 5 Bd. s. 27 sq. (Stemmer). J. N.
Ar, od hebr. ir — miasto, stolica Moabitów (Num. 21, 15. Deut 2, 9), właściwie Ar-Moab (miasto Moabitów), także Rabbath-Moab (wielkie miasto Moabitów). Z tej nazwy powstało Ραβαθμωμα u Stefana Byzant. Bardzo starożytne, gdyż stawiało opór przechodowi Izraelitów, idących z Egiptu (Num. 21, 28. Is. 15, 1). Grecy później nazywali je Areopolis. Leżało na południe od Arnon. Za czasów św. Hieronima, w jednej nocy zburzone zostało trzęsieniem ziemi (Hier., in Isaj. 15). Dziś znaczne tego miasta ruiny zwane Rabba.
Arab, miasto należące do pokolenia Juda (Joz. 15, 52). Araba, miasto Benjamitów, na samej granicy od pokolenia Judy, nazywane zazwyczaj Betharaba (Jos. 15, 6. 61. 18, 18, 22).
Arabja. Biblja nazywa ją ogólnym terminem „kraj wschodni,“ a jej mieszkańców „ludźmi wschodu“ (Gen. 25, 6. Jud. 6, 3. Is. 11, 14. Job. 1, 3). Właściwa nazwa Arabji gdzie niegdzie wspominaną jest w Biblji na oznaczenie pewnej tylko części tego kraju (Is. 21, 13. Jerem. 25, 23. Ezech. 27, 15). Jeografowie używają tego wyrazu to w obszerniejszém, to w ściślejszém znaczeniu. W ściślejszém znaczeniu odnosi się ta
