ścioły w Boliwji są pełne. Gdy dzwonią na Anioł pański, każdy zawiesza tu swoją czynność dla modlitwy, tak jak zresztą w całej południowej Ameryce; cześć Najśw. Sakramentu bardzo jest przestrzegana. Święta obchodzą się bardzo uroczyście. Znane jest radosne obchodzenie śmierci dziecięcia: odbywają się wówczas śpiewy i tańce, ponieważ dziecię aniołem się stało. Koń, na którym jechał ksiądz z Najśw. Sakram., nie używa się już nigdy do posług zwyczajnych.” — Hierarchja: 1) Arcybiskupstwo La Plata czyli Charcas, ustanowione 1551, wyniesione do stopnia arcyb. 1608. 2) La Paz 1605; 3) Sta Cruz de la Sierra (poprzednio Misqua) 1605; 4) S. Juan de Cejo, ustanowione przez Grzegorza XVI; 5) Cochambamba 1848. Parafji w tych 4 djecezjach jest 319, wiernych 2,119,115. Biskup przedstawia na probostwo trzech kandydatów, z których prezydent rzeczypospolitej wybiera jednego. Prezydent nominuje także biskupów, jurysdykcję swoją wykonywają oni zupełnie swobodnie. Sprawy pomiędzy księżmi wówczas dopiero przyjmuje sąd świecki, gdy autentyczny dokument przekonywa, że polubowne działanie biskupa było bezskuteczne. Biskupia mensa dawniej bardzo wysoka, po sekularyzacji majątków duchownych wynosi 10 do 12 tysięcy skudów; tylko arcyb. pobiera jeszcze 40,000 skudów. Po zniesieniu klasztorów, znowu w ostatnich czasach poczęli tu z Europy przybywać zakonnicy: minoryci, lazaryści, serwici i jezuici. Chili. Gwałtowne walki Hiszpanów z Araukanami przeszkadzały wszelkim pracom nad nawracaniem pogan do półowy XVII w. Dopiero od 1640 r., kiedy pokój zawarto, nastąpiły lepsze czasy. We właściwém Chili wiara wkrótce się ugruntowała. Jezuitom udało się utworzyć kilka parafji między samymi Araukanami, którzy dotąd tak zawzięcie nienawidzili wszystkich cudzoziemców, a szczególniej téż Hiszpanów; pomimo to, do najnowszych czasów ani rząd, ani Kościół nie mogli udzielić skutecznego poparcia missjom araukańskim. Na archipelagu Chiloe, od półowy XVII w. franciszkanie i jezuici pomyślniej rozszerzali naukę Chrystusa. Około 1701 było tu 15,000 chrześcjańskich Indjan. Ale zniesienie jezuitów niezmierną tu wyrządziło szkodę. Wiele téż dla tego dziś żyje w Chili, na południu i wschodzie, dzikich pokoleń, po większej części zupełnie pogańskich. Obecny rząd jednak troskliwie pracuje, nad przyciąganiem różnych zakonników do kraju, dla zaspokojenia religijnych potrzeb ludności; i dla pogańskich więc tam Indjan jest nadzieja lepszej i blizkiej przyszłości. Kościół wycierpiał wiele w czasie walki o niezależność (1810—1820), a jeszcze więcej w pierwszych czasach rzeczypospolitej. R. 1824 skonfiskowano majątek kościelny. Zakonnicy otrzymali pozwolenie sekularyzowania się i pensję, dopóki nie otworzyło się dla nich jakie miejsce parafjalne. W każdej prowincji miał być tylko jeden klasztor każdego zakonu. Liczba świąt do 11 zmniejszona, ale religja katolicka za religję państwa uznana. Zresztą, zastrzeżone było porozumienie się ze Stolicą Apost. W tym celu r. 1824 odprawione było rzymskie poselstwo do Chili, do którego należał też kanonik M. Mastai Ferreti, dzisiejszy Papież Pius IX. Od czasów prezydentury Pietro (1829—31), lepsze nastały czasy w Chili, tak, że kraj ten jest jednym z najlepiej rządzonych w południowej Ameryce. Duchowieństwo od 1833 otrzymało wpływ większy i 1835, na wniosek prezydenta, postanowiono erygowanie arcybiskupstwa i dwóch nowych biskupstw i rozpoczęto układy zRzymem. R. 1856 przyjazny stosunek Kościoła z państwem począł się psuć. Liberalni zamierzali wypędzić arcybi-
