lub pomocy, o ile to było w jego możności, wyjednywał u cesarza przebaczenie skazanym na karę; naczynia nawet kościelne sprzedawał, w celu wykupywania niewolników. Powszechną posiadał ufność u ludu. Każdy radził się go w swych interesach i troskach. Z taką przystępnością, łagodnością i dobrocią łączył energję nieustępującą od sprawiedliwości, bez względu na wszelką osobistość, na wszelką groźbę i niebezpieczeństwo. Gdy r. 385 cesarzowa Justyna, skłaniająca się ku arjanizmowi, prosiła go o kościół za miastem dla arjanów medjolańskich, stanowczo odmówił, pomimo wstawiania się samego cesarza, za prośbą matki. „Co masz wspólnego, rzekł cesarzowi, z cudzołożnicą? Zgromadzenie bowiem, które nie ma jedności z Chrystusem przez związek prawowierny, jest cudzołożne“, Również śmiałym i nieustraszonym okazał się względem Teodozjusza W., cesarza, który po strasznej rzezi Tessaloniczan, przybywszy do Medjolanu, chciał wnijść do kościoła. Ambroży wyszedł naprzeciw cesarza, wzbronił mu wejścia do kościoła, dopókiby nie odbył publicznej pokuty kościelnej. Drugim razem znowu kazał mu ustąpić z prezbyterjum. Pomimo tego, biskup zachował względy cesarzów i dwakroć jeździł do przywłaszczyciela Maksyma, wstawiając się za młodym Walentynjanem II. Teodozjusz cesarz mawiał, że znał tylko jednego biskupa, t. j. Ambrożego. Głównym przedmiotem żarliwości jego było wytępianie herezji, a nadewszystko arjanizmu. Arjanie, łącząc się z prawowiernymi przy wyborze Ambrożego na biskupa, nie spodziewali się zapewne, że ten były adwokat, a następnie urzędnik, będzie tak surowym i nieugiętym w sprawie prawowierności. Ambroży zwalczał arjanizm słowy i piórem i skłonił cesarzów, Gracjana i Teodozjusza, do wydania surowych praw przeciw tym heretykom. Jednocześnie wsławił się jako mówca kościelny. Wytworność, moc, namaszczenie jego kazań silne wywarły wrażenie na św. Augustynie i wiele wpłynęły na jego nawrócenie. Św. Ambroży ze szczególną gorliwością zachęcał do dziewictwa. Ogniste słowa jego rozlegały się aż w Afryce i mnóstwo panien ślubowało tam dziewictwo swe Bogu. Matki zabraniały córkom chodzić na kazania Ambrożego, lękając się, aby te, wymową jego przejęte, nie przekładały dziewictwa nad stan małżeński. Wreszcie Ambroży był również pisarzem obfitym, jak kaznodzieją porywającym. Mamy 29 większych jego dzieł autentycznych, 92 listy i kilkanaście mów. Widać wprawdzie w tych wszystkich pismach brak gruntownego wykształcenia teologicznego, nie jest on oryginalnym, czerpie wiele z pisarzów greckich, zwłaszcza z Orygenesa, którego przejął allegoryczny sposób pisania; jednakże powszechnie mu przyznają zaszczytne miejsce pomiędzy pisarzami Kościoła, skoro go mieszczą obok św. Augustyna, św. Hieronima i św. Grzegorza. Z pism jego najlepsze są homiletyczne i ascetyczne. Do tego rzędu należą: Libri VI in Hexaëmeron, o historji stworzenia; De Paradiso; Lib. II de Cain et Abel; Lib. de Arca et Noë; Lib. II de Abrahamo; Lib. de Isaac et anima i wiele innych. Do rzędu dzieł egzegetycznyeh należą: Enarrationes in 21 Psalmos; Expositio Ps. 118 w 22 kazaniach i Expositio in Evang. Lucae Lib. X. Z moralnych i ascetycznych: znakomite trzy książki de Officiis; Lib. III de Virginibus ad Marcellam sororem; Liber de Virginitate; Liber de Institutione virginis i inne. Z dzieł dogmatycznych: Libri V de Fide; Libri III de Spiritu S.; Liber de Mysteriis etc. Do pism niesłusznie mu przypisywanych należą: de Sacramentis, de Dignitate sacerdotali, wykład niektórych ksiąg
