tej wyprawy przeciwko Serapeum, można być przekonanym, że zarzut uczyniony chrześcjanom nie ma podstawy. Pozostaje jeszcze dodać słów kilka o Orozjuszu, na którego powołują się przeciwnicy nasi. Orozjusz podaje wprawdzie, że widział puste szafy od książek (l. VI, c. XV), ale to niczego nie dowodzi przeciwko chrześcjanom, bo mówi to w opisie wyprawy Cezara na Aleksandrję, o pożarze przez niego wznieconym i o bibljotece, mieszczącej się nie w Serapeum tylko w Bruchium, a spalonej naówczas. A wyrazy a nostris hominibus nie znaczą chrześcjan, tylko Rzymian, tak jak gdzie indziej pisze nostra Rama. Co do Arabów, jako niszczycieli bibljoteki, to tylko wypada zaznaczyć, że przeciwnicy nasi a ich obrońcy zarzucają, że świadectwo zacytowanych arabskich pisarzy, jako żyjących w XIII w. dopiero, a zatém wiekami kilkoma odległych od tego wydarzenia, nie mają powagi, a przynajmniej mocy dostatecznej do przekonania; jednakże w braku współczesnych, musimy przyjąć i te, jakie są świadectwa. X. M-i.
Aleksandryjska szkoła. Aleksandrja nietylko pozyskała sobie znaczenie, pod względem handlu i bogactwa materjalnego, ale nadto stała się, wkrótce po swojém założeniu, stolicą greckiej uczoności. Szczególniej też do jej sławy przyczynili się Ptolomeusze, zakładając bibljoteki i wspierając hojnie tak nauczycieli jak i uczniów. Młodzież, chciwa nauki, zbiegała się tu z świata całego. Względem chrystjanizmu, filozofowie i mędrcy ówcześni wystąpili jako stanowczy wrogowie, atakowali go w swoich pismach i brali za cel swoich dowcipów. Dla odparcia więc tych napadów, równie jak dla naukowego wykładu swojej wiary, nauczyciele chrześcjańscy pozakładali szkoły w znaczniejszych miastach, jako to: w Aleksandrji, w Cezarei (Palestyna), Rzymie i t. d: Przed innemi zakwitła szkoła aleksandryjska. Obok nauki chrześcjańskiéj, wykładano tu filozofię, nietylko platońską lecz i arystotelesową, geometrję, retorykę i grammatykę. Pierwszym nauczycielem aleksandryjskiej szkoły katechetów był (podług Filipa Sidetesa) Atenagoras, po którym z kolei następowali: Panten, Klemens, Orygenes, Heraklas, Djonizy, Pierius, Teognostus, Serapion, Piotr Martyr, Didym ślepy i Rhodon. Szkoła ta, równie jak i kościół tamtejszy, cierpiała nietylko od pogan, ale i od heretyckich cesarzów, jak Konstancjusza, Walensa i innych; nareszcie najazd mahometański zagrzebał zupełnie w gruzach swojego spustoszenia życie kościelne.
Aleksandryjski patrjarchat. Ponieważ kościół aleksandryjski założony był przez Św. Marka, a nadto Aleksandrja była stolicą Egiptu, przeto wcześnie kościół tamtejszy pozyskał pierwszeństwo przed innemi sąsiedniemi, a biskup jego wyróżniał się nazwą arcybiskupa. Tytuł patrjarchy był jeszcze nieznany; nawet sobór nicejski, określajac patrjarchalne prawa biskupów Rzymu, Aleksandrji i Antjochji, nazywa ich tylko metropolitami. Ale już wówczas uznawano wielką różnicę pomiędzy tymi a innymi metropolitami. Pod metropolitą aleksandryjskim zostawali biskupi czterech prowincji: Egiptu, Tebaidy, Libji i Pentapolu; a zatem ulegało mu nawet wielu metropolitów Liczba biskupów, zależnych od Aleksandrji, musiała być wielką, kiedy na soborze zebranym pko Arjuszowi, 321 r., było około 100 biskupów. Miał wówczas biskup aleks. drugie miejsce, zaraz po Papieżu, antiocheński trzecie, a od soboru nicejskiego, jerozolimski czwarte. Ale gdy drugi sobór powszechny konstantynop. 381 r. i czwarty, chalcedoński 451 r. przyznały pierwsze miejsce po Papieżu bi-
