nakreślić plan nowego miasta i kierować jego wykonaniem. Starożytni pisarze porównywają je zwykle do płaszcza macedońskiego kawalerzysty, z przyczyny podłużnej jego formy. Za czasów Ptolomeuszów, została A. stolicą całego Egiptu i rezydencją królów. W tej epoce była ona największém i najznaczniejszém miastem świata, po Rzymie. Miała długości przeszło 30 stadjów (według Djodora sycylijskiego, XVII. 52, największa ulica miała 40 stadjów długości), a szerokości w najwęższych miejscach 7 do 8; obwód, według Plinjusza, miał 3 mile geogr. (Histor. V, 11). Sam cyrkuł Bruchium, gdzie były pałace królewskie, zajmował trzecią część miasta; obejmował on w sobie wiele pięknych i obszernych gmachów, pomiędzy innemi muzeum aleksandryjskie, z ową sławną bibljoteką, założoną przez Ptolomeusza Lagi. Dzięki owym zakładom, Aleksandrja stała się wkrótce ogniskiem nauk świata uczonego, a szczególniej główném miejscem nauki dla żydów hellenistów. Muzeum nietylko było zakładem naukowym, ale obejmowało wszystko, co uczonym zapewnia spokojne oddawanie się pracy umysłowej. Bibljoteka była nadzwyczaj bogatą: zawierała w sobie tłumaczenia greckie wielu dzieł obcych, pomiędzy innemi księgi St. Testamentu. Przed panowaniem Ptolomeusza Filadelfa, miało w niej być przeszło 50,000 tomów dzieł, a za czasów Juljusza Cezara przeszło 700,000. Znany koniec tej bibljoteki za kalifa Omara. Oprócz cyrkułu Bruchium, Aleksandrja miała jeszcze mnóstwo wspaniałych i bogatych gmachów. Pomyślność Aleksandrji prędko wzrosła; po zburzeniu Tyru i Kartaginy stała się najważniejszém miastem handlowém w świecie. Djodor sycylijski powiada, że liczyła samych wolnych mieszkańców do 300,000. W tej liczbie było wielu żydów, używających wolności wyznania i mających własną jurysdykcję. Według Filona, zajmowali nawet 2/5 części miasta, a tak w Aleksandrji jak i w innych miastach Egiptu dochodzili do miljona dusz. — Tegoczesna Aleksandrja, która się nazywa Scandrja albo Iscandrja, jest dotąd główném miastem handlowém w Egipcie, lecz nie może równać się z dawniejszą. Ma ledwo 15,000 mieszkańców, ulice po większej części brudne, domy nędzne i dawną wielkość swoją przypomina zaledwie niektóremi ruinami. — Biblja nic nie wspomina o Aleksandrji, tylko przymiotnik ᾽Αλεξανδρεὺζ i ᾽Αλεξανδρῑνοζ spotykamy w Dz. Apostolskich. Pomiędzy obcymi żydami, którzy stanęli przeciw św. Szczepanowi, byli żydzi aleksandryjscy (Act. 6, 9); i Apollo, który ogłaszał Ewangelję w Efezie, był również aleksandryjczykiem (ib. 18, 24). Na statku też aleksandryjskim św. Paweł udał się z Azji Mniejszej do Włoch (ib. 27, 6), i drugim, nazwanym Kastor i Pollux, przejechał z Malty do Rzymu (ib. 28. 11). W tekście Wulgaty St. Testamentu wspomniana jest kilkakrotnie Aleksandrja; lecz tekst hebrajski podaje tylko za każdą razą wyrazy Amon No, albo w skróceniu No. Cf. Jer. 46, 25; Ezech. 30 14—16; Nah. 3, 8. (Welte) X. M. G.
Aleksadryjska bibljoteka. Ptolomeusz Soter, brat podobno Aleksandra W., jego towarzysz broni i bjograf, na lat 325 przed nar. Chr. P., chcąc, aby zakwitły nauki w ówczesnej stolicy Egiptu, Aleksandrji, staraniem Demetrjusza Faleryjczyka założył słynną bibljotekę, którą pomnażali jego następcy. Była ona pomieszczona we wschodniej części miasta, zwanej Bruchium, w kilku świątyniach. Za Juljusza Cezara, w r. 48 przed nar. Chr. P. spłonęła ona przy pożarze floty. Seneka i Orozjusz utrzymują, że miało zginąć 400,000 tomów; Aulus Gellus i Ammianus Marcellinus, że
