Niemcy: Christophori Broweri († 1617), Sidera illustrium et. ss. viror. qui Germaniam.... olim gestis rebus ornarunt (Moguntiae, 1616, 4°). Czechy: w Fontes rerum Bohemicarum, które w Pradze wychodzą, zaczęły wydawać Vitae Sanctorum (1872, zesz. I i II); Austrja: Bertholdi Mellicensis, Sancta et beata Austria, Acta et vitae SS. Austriae (Aug. Vindel, 1750 f.); Bavaria sancta et pia, opera Mat. Raderi (Ingolst. 1581, 2. t. Monachii, 1615—28, 4 t. Mają też niektóre zakony akta swoich świętych, np. Acta SS. Ordinis S. Benedicti (ob. Mabillon); Sancti Belgi Ordinis Praedicatorum. Collegit et recensuit Fr. Hyacinthus Choquetius (Duaci, 1618, 8). Cf. Bollandysci. — Uwaga. Ponieważ Akta bierzemy tu w znaczeniu dokumentów źródłowych, przeto umyślnie opuściliśmy opracowania Żywotów śś., bo tych miejsce będzie w art. Żywoty śś. X. W. K.
Akta Stanu Cywilnego. Stanem cywilnym zowie się zdolność i moc prawna do działania, ze względu na prawo cywilne. Jest on wynikiem stosunków, jakie człowiek, rodząc się, zaciąga ze swoją rodziną, a przez nią z całém społeczeństwem: od porządku bowiem familijnego zawisł porządek społeczeństwa, które jest jakby jedną wielką rodziną. Trzy zaś główne epoki życia, t. j. urodzenie, małżeństwo i śmierć, stając się źródłem licznych stosunków, powstających między ludźmi, są tém samém najgłówniejszą cechą odmian stanu cywilnego i prawnych następstw dla pojedyńczych rodzin i społeczeństwa. Dla tego oddawna, chwile te życia religijnemi poświęcano obrzędami: jednak w nowszém dopiéro prawodawstwie, ważność ich należycie oceniono i ustanowiono akta stanu cywilnego, czyli urząd zapisywania, według praw podanych, trzech tych epok życia człowieka. Z narodów starożytnych tylko żydzi, przez pamięć na Messjasza, ze szczepu Judy narodzić się mającego, jak niemniej dla zachowania granic dziedzictwa, przez Boga sobie nadanego, starannie przechowywali genealogje rodzin i pokoleń. Prawo rzymskie (leg. 9 et 14. Cod. de probat.), w niektórych okolicznościach, wymagało wprawdzie dokładniejszych dowodów pełnoletności i obywatelstwa, mimo to przecież nie widać tam ustaw, tyczących się prowadzenia aktów urzędowych, któreby wskazywały stan osób i usuwały wszelkie spory, w tym przedmiocie trafić się mogące. Kościół chrześcjański od pierwiastków swoich utrzymywał księgi, do których wpisywano ochrzczonych i zmarłych, a także w małżeństwie żyjących. Nie było w tém przecież ścisłego obowiązku: jednak duch porządku, w zasadzie Kościoła będący, mimo braku wyraźnego postanowienia, w ciągłém utrzymywał je użyciu. Sobór trydencki (Sess. 24 cap. 1 de ref. matr.) wydał polecenie utrzymywania przy kościołach ksiąg do zapisywania zaślubionych, oraz świadków, miejsca i czasu ślubu. Te to księgi, wraz z innemi o chrzcie i śmierci parafjan, metrykami (ob.) zwane, dotąd się przy kościołach przechowują i, w braku aktów st. cyw., używają w sądach urzędowej powagi. Z końcem XVIII w. powstają we Francji księgi i urząd aktów stanu cyw. Zgromadzenie narodowe, odmiennym postępując torem od dawniejszych w tym względzie urządzeń z lat 1539, 1667 i 1736, prawem z dnia 20 Września 1792 ustanowiło oddzielne urzędowanie st. cywil., wykonywane najprzód przez obieranych na to członków, a następnie do obowiązku merów przywiązane. Ta zmiana spowodowała odłączenie metryk kościelnych do aktów cywilnych. W tamtych bowiem, duchowni pomieszczali świadectwo dopełnionego obrzędu religijnego; w tych zaś, dla wszystkich bez różnicy wyznań, poświadczano bądź fakt narodzenia i śmier-
