Mnie nigdy ani realizm, ani żadna inna teorja nie przeszkadzała; prawda, poznawana w naturze, dawała mi ten materjał kompozycyjny — ale ja nie hamowałem w sobie nic — dla prawdy. To Siemiradzki mówił: «Żeby nie ten parszywy realizm, puściłbym tu figury na obłokach!» — Napluj na realizm i puść — mówiłem mu.
Intuicyjne rysowanie, jakkolwiek ten termin nie ma z rzeczą samą nic wspólnego, jest rysowaniem dobrem, dającem możność panowania nad całością i dającem swobodę rozwinięcia tematu, panowania do ostatniej kreski nad formą i nieskończoną możność jej udoskonalenia. Natomiast ten kontur ustalony, który potem zakolorowuje się, będzie zawsze zawadą.
Ustalony w linjach kształt może być mylny, a nawet jest zwykle, bo jasne płaszczyzny płótna, obwiedzione linją, wydają się szersze niż są i, założone kolorem, podzielone przez cienie i pół-
