stajnie po obwodzie koła, którego prawdziwy jest środkiem, a w około którego prawdziwy po ruchomym małém kole opisuje na niebie linią skręconą. Aże to chwianie się osi konieczny na pochyłość ekliptyki wpływ miéć musiało, przeto zniewolony był wprowadzić peryodyczną odmianę téj pochyłości. Ten peryod późniéj został odrzucony, lecz jest rzeczą zadziwiającą, że wielki ten astronom, jakby wieszczym duchem, odgadł prawdziwy i tak zawikłany ruch osi ziemskiéj; wiemy bowiem teraz, że chwianie się osi ziemskiej peryodyczne, a następnie peryodyczna zmiana pochyłości ekliptyki tak jak ją Kopernik pojął, istotnie ma miejsce, jestto ważenie się czyli nutacya przez Bradleja odkryta a przez d’Alemberta z ciążenia powszechnego wyprowadzona, lecz peryod jej jest inny, zależący od biegu węzłów księżyca, co za czasów Kopernika, kiedy jeszcze ani teleskopów, ani zegarów astronomicznych ani dokładnych narzędzi nie miano, i skutków łamania się światła nie znano, odkrytem być nie mogło. Zdumiewać się równie potrzeba, że nie mając lepszych sposobów i środków postrzeżeń nad te, jakie za czasów Ptolemeusza znano, potrafił jednak naznaczyć prawdziwą za swych czasów pochyłość ekliptyki, a przez dokładne porównanie swoich postrzeżeń z dawnemi, udowodnić, że pochyłość ekliptyki do równika ciągle od najdawniejszych czasów maleje; dał on także poznać tę wielką prawdę, że odmiana pochyłości ekliptyki do pewnego tylko kresu dochodzi, a potém znowu rosnąć zaczyna, którą to prawdę Bailly niesłusznie przypisuje Keplerowi w dziewięćdziesiąt lat późniéj żyjącemu. Równie z swoich dziesięcioletnich postrzeżeń poznał i dowiódł, że punkt odsłoneczny drogi ziemskiéj tojest punkt największéj odległości ziemi od słońca, tak jak Arzahel utrzymywał, rzeczywiście zmianie podlega, ale bieg tego punktu nieznaczny, jest ciągle kierunkowy, tojest od zachodu na wschód, co wszystko teorja ciążenia powszechnego za naszych czasów potwierdziła: Te wszystkie Kopernika myśli, nabyły
