Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/336

brycznych potworność ta trwa do chwili obecnej [pisane w r. 1866 — K.]^[1].
 Ustawa z r. 1850 przekształciła piętnastogodzinny okres pracy od godz. 5½ rano do godz, 8½ wiecz. w dwunastogodzinny, od godz. 6 r. do 6 wiecz., tylko dla „młodocianych i kobiet”. A więc nie dla dzieci, które nadal wolno wyzyskiwać na pół godziny przed rozpoczęciem i 2½ godziny po zakończeniu tego okresu, choć całkowity czas trwania ich pracy nie mógł przekraczać 6½ godzin. Podczas debaty nad ustawą inspektorzy fabryczni przedstawili parlamentowi statystykę haniebnych nadużyć wynikających z tej anomalji. Napróżno jednak. W ukryciu knuto zamiary wyśrubowania w latach pomyślności dnia roboczego dorosłych, przy pomocy dzieci, znowu do 15 godzin. Doświadczenia następnych 3 lat pokazały, że próba taka musia-

o zdrowotności normalnej“. Dowodzą tego m.in. następujące tablice z jego sprawozdania z r. 1861:

Nazwa okręgu	Procent dorosłych mężczyzn, zatrudnionych w przemyśle	Śmiertelność wskutek chorób płucnych na 100,000 mężczyzn	Procent dorosłych kobiet, zatrudnionych w przemyśle	Śmiertelność z chorób płucnych na 100,000 kobiet	Rodzaj pracy kobiecej
Wigan	14.9	598	18.0	644	Bawełna
Blackburn	42.6	708	34.9	734	„
Halifax	37.3	547	20.4	564	Wełna czesana
Bradford	41.9	611	30.0	603	„
Macclesfield	31.0	691	26.0	604	Jedwab
Leek	14.9	588	17.2	705	„
Stoke-upon-Trent	36.6	721	19.3	665	Garncarstwo
Woolstantont	30.4	726	13.9	727	„
Osiem zdrowych okr. rolniczych	—	305	—	340

1. Wiadomo, jak niechętnie wyrzekli się „wolnohandlowcy“ angielscy ochrony celnej przemysłu jedwabnego. Ochronę przeciw przywozowi francuskiemu zastępuje obecnie brak ochrony angielskiej dziatwy fabrycznej. [Ustawy 37 i 38, Victoria e. 44, z r. 1874, zniosły przepisy wyjątkowe dla fabryk jedwabiu, ustanawiając dwuletni okres przejściowy — K.].