Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 1.pdf/108

wprowadzonych w ruch za pomocą jednego motora, stanowi — maszynę.“ (Babbage, Traité sur FEconomie des machines etc. Paris, 1833.) Proste narzędzia, nagromadzenie narzędzi, narzędzia złożone, wprowadzenie w ruch złożonego narzędzia za pomocą jednego ręcznego motoru — człowieka, wprowadzenie w ruch tych narzędzi za pomocą sił naturalnych, maszyna, system maszyn, mających jeden tylko motor, system maszyn, mający automatyczny motor — oto rozwój maszyn.
 Koncentracyja narzędzi produkcyi i podział pracy są tak nierozłączne jedna od drugiej, jak w rządzie politycznym koncentracyja władz publicznych i podział interesów prywatnych. Anglija z koncentracyją ziemi, tego narzędzia rolniczej pracy, ma również podział pracy rolniczej i zastosowuje maszyny do uprawy ziemi. Francyja, która ma podział narzędzi i gruntu, nie ma wogóle podziału pracy rolniczej, ani zastosowania maszyn do ziemi.
 Dla p. Proudhona, koncentracyja narzędzi pracy jest przeczeniem podziału pracy. W rzeczywistości znajdujemy znowu na odwrót: W miarę, jak koncentracyja narzędzi się rozwija, podział rozwija się także i „vice versa.“ Oto dlaczego, po każdym wielkim wynalazku w mechanice, następuje większy podział pracy, a każdy wzrost podziału pracy sprowadza ze swej strony nowe wynalazło, w mechanice.
 Nie potrzebujemy przypominać, że wielki postęp podziału pracy rozpoczął się w Anglii po wynalezieniu maszyn. Tkacze i przędzarze byli po większej części takimi samymi wieśniakami, jakich spotyka się jeszcze i obecnie w zacofanych krajach. Wynalazek maszyn dokonał oddzielenia przemysłu rękodzielniczego od przemysłu rolnego. Tkacz i przędzarz złączeni przedtem w jednej rodzinie zostali rozłączeni przez maszynę.
 Dzięki maszynie, przędzarz może mieszkać w Anglii w tym samym czasie, kiedy tkacz przebywa w Indyjach Wschodnich.
 Przed wynalezieniem maszyn, przemysł każdego kraju rozciągał się głównie do materyjałów surowych, dostarczanych przez jego własny grunt i tak: w Anglii wełna, w Niemczech len, we Francyi jedwab i len, w Indyjach wschodnich i Lewancie bawełna itd. Dzięki zastosowaniu maszyn i pary, podział pracy mógł dojść do takich rozmiarów, że wielki przemysł, oderwany od gruntu narodowego, zależy jedynie od targu wszechświata, wymiany międzynarodowej, międzynarodowego podziału pracy. Wreszcie maszyna wywiera taki wpływ na podział pracy, że kiedy w wyrabianiu jakiegoś przedmiotu mechanika może być w części zastosowaną, to fabrykacyja dzieli się na dwa niezależne od siebie działy.
 Czyż trzeba mówić o celu opatrznościowym i filantropijnym, jaki odkrywa p. Proudhon w wynalezieniu i zastosowaniu pierwotnem maszyn?..
 Kiedy w Anglii rynek się tak rozwinął, że ręczna praca nie mogła wystarczyć, zjawiła się potrzeba maszyn. Pomyślano wtedy o zastosowaniu mechaniki teoretycznej, rozwiniętej już w XVIII wieku.
 Warsztat automatyczny zaznaczył swój występ szeregiem czynów,, niemających nic wspólnego z filantropiją. Dzieci napędzano do pracy batem; zrobiono z nich przedmiot targu, zawierano umowy