p. Proudhon, że dał krytykę i ekonomii politycznej tymczesem stoi niżej od nich obydwóch.
Niżej od ekonomistów, ponieważ jako filozof mający pod ręką magiczna formułkę, czuł się uwolnionym od wchodzenia w szczegóły czysto ekonomiczne; niżej od socyjalistów, ponieważ nie ma ani dosyć odwagi, ani dosyć przenikliwości, aby się wznieść — choćby tylko spekulacyjnie — ponad widnokrąg burżuazyjny.
On chce być syntezą, a jest złożonym błędem.
Chce jak człowiek nauki wznieść się ponad burżuazyję i proletaryjat; a jest tylko drobnym mieszczaninem, przerzucanym bezustannie między ekonomiją polityczną a komunizmem.
Podział pracy rozpoczyna, według p. Proudhona, seryję ewolucyj ekonomicznych.
| Dodatnia strona podziału pracy | Podział pracy rozpatrywany w swojej istocie jest sposobem, przy którym się urzeczywistnia równość warunków i inteligencyj. (T. I. str. 93.) | |
| Ujemna strona podziału pracy | Podział pracy stał się dla nas źródłem nędzy. (T. I. str. 99.) Waryjant: Praca, dzieląc się według prawa, które jest jej właściwe i które jest pierwszym warunkiem jej produkcyjności, dochodzi do tego, że przeczy swemu celowi i niszczy samą siebie. (T. I. str. 94.) | |
| Zadanie do rozwiązania: | Znaleść nowy układ, który usuwa usterki podziału, zachowując jego dodatnie strony. (T. I. str. 97.) |
Podział pracy według p. Prudhona jest wiecznem prawem, prostą i oderwaną kategoryją. Powinna więc abstrakcyja, idea, słowo wystarczyć, aby wytłomaczyć podział pracy w rozmaitych epokach historyi. Kasty, korporacyje, system rękodzielniczy, wielki przemysł powinny się objaśnić jednem słowem: dzielić. Pojmijcie najpierw dobrze znaczenie dzielenia, a nie będziecie mieli potrzeby badania licznych wpływów, jakie w każdej epoce nadawały podziałowi pracy pewien oznaczony charakter.
Nie ulega wątpliwości, że za nadto upraszczałoby się rzeczy, gdyby je sprowadzano do kategoryj p. Proudhona. Historyja nie postępuje tak kategorycznie. Potrzeba było całych trzech wieków w Niemczech, aby ustanowić pierwszy wielki podział pracy, miano-
