posłaniec. Nazwisko to duchów niebiaskich w piśmie, znaczy posłańca. Kras. Zb. de Engel, das Engelchen. — Łac. angelus; Kośc. анггелъ, ангелъ; Roſſ. ангелъ; Kroa. angel; Karn. angel, angelz, angelzhék; Vind. angel, angelz, anjauz, anjavuz; Węg. angyal; Bośn. anghjel, anghjeo; Rag. anghjeo; Dal. angeo; Fran. ange; Cz. Angel, Andel, Angelicék, Andilek; Słow. Andel; Sor. 2. Janžel; Sor. 1. Jandžel.— n. p. Oto ia poślę angioła, to iesſt, posła swego. 1. Leap Mal. 3, 1. 1. Leop. Num. 22. Aniołów pismo S zowie mocarzami i zaſtępem Pańſkim. Krank. Ktch. 20. Kroa. anglesztwo; Dal. angyeosztwo. (por. Bóg zastępów). Dwanaście ciem angiołów. 1. Leop. Mat. 26, 53. (ob. ćma). Złotemi piórmi odziani duchowie, Gdzieście odeszli prędcy aniołowie. Groch. W. 356. Aniołów klassy, władzy, pańſtwa, mocarſtwa, i. t. d. Eccl.власши, господсшвїе. ob. Archaniół, Cherubin, Serafin. — §. Zły aniół, czarny zniół – czart, wróg, szatan, djabół, bies, der bóſe Engel, der Teufel. Kościół Laterańſki zły aniół na ziemię obalił. Sk. Dz. 854. §. Aniół ſtroż, duch ſtrzegący, towarzyszący; lub też człowiek który przy wszelkiéy okoliczności obrońcą i zasłoną się właśnie ſtaie; der Schußengel, der Beſchúßer, der Fúhrer, Begleiter. Roſſ. ангелъ покровншелъ, хранишель; Wind. angel varih, ajnauz varih, obvarni anglz, n. p. Bezwſtydnie się obnażaiąc, zapominasz na uszanowanie dla anioła ſtroża, który ieſt wszędzie przy tobie. — Aniół ſtróż odprowadza po śmierci duszę na mieysce iéy przeznaczone. — Melinda aniołem ſtróżem dla nich była. Chod. Koſt. 184. Już go inszym niechce nazywać imieniem, Tylko aniołem ſtrożem i soiem zbawieniem. Morszt. 162 Będziesz moim przewodnikiem, wybawicielem, aniołem ſtróżem. Tea. 20, 24. (Roſſ. день моего ангела – imieniny. por. patron). — Zartem, anioł ſtróż t. c. wartownik, przybocznik nieodſtępny, w złém rozumieniu, chodzący iak cień za osobą, iemandes Wáchter, Beobachter, Aufpaffer. Po miaſtach gdzie niegdzie w płaſkiéy mowie żartobliwie, ſtróżów mieyſkich, pachołków urzędowych (Polizenbediente), aniołkami zwano. Oſſ. Wyr. §. Przymawiaiąc na doſkonałość, piękność i. t. d. anielſką, Anſpielungen auf die Vollkommenheiten der Engel. Anioł, nie człowiek. Birk. Sk. B. 4. b. Pała Galaty przyięli iako anioła bożego. Sk. Dz. 39. Paſterka nadobna iak aniół. Tea. 54, c. D. 2. Jak aniołeczek śpiewa. Kotak. Wiek. B. 1. §. Aniół, Aniołek – układny, miły, słodki; i ztąd pieszcząc: aniołku! aniołeczku! – moie serce! rybko! moia duszo! liebreich, hold, fúß wie ein Engel, mein Engel! mein Schaß! mein herz. Powiedz mi, móy aniołeczku. Tea. 28. b. 104. Nie chodźże ieszcze, moie dziecię kochane, móy aniołeczku. t. 26, 73. §. Przenośnie uszczypliwie: aniołek – Jezusek, trusia, licomierca, obłudnik, faryzeusz, ein Scheinengel, ein Scheinheiliger, ein Heuchler. Jak aniołki połykał. Ryś Ad. 19. (– poczciwiec, dziś z Panem Jezusem gadał). Uwaga. Wyprawę woiewodztwa Sandomierſkiego w czasie Konfederacyi Barſkiéy aniołkami zwano od białych czapek i mundurów. Oſſ. Wyr. Die Sendomirer Mannſchaft zur Zett der Barer Confóderation wurde wegen ihrer weißen Múßen und Monturen Engelchen genannt. Pocho. Anielſki, anielny, archanioł, archanielſki.
- ANIERSANT, a. m. przeciwnik, der Gengner, Widerſacher. Tr.
ANIWERSARZ, a. m. rocznica, uroczystość lub obchodzenie roczne dnia pewnego, das Jahresbegángniß, Jahresfeſt. n. p. Dzień aniwersarza Koronacyi J. K. Mći. Gaz. Nar. 1, 383. Osobliwie zaś obchód pogrzebowy roczny za umarłych, nabożeńſtwo zaduszne, exekwie roczne. Kras. Zb. 1, 93. die iáhrliche Todtenfeyer.
ANIZ, ANIZELI ob. Niż, Niżeli.
ANKRA, y. ż. (Gr. άγχης, άγχστρον, άγχυρα, por. Niem. Anker – kotwica) 1) Klamra ciesielſka do spinania drzewa, die Klammer, der Haken. b) gatunek węzłów, ein Ankerknoten, eine Art Schlingen. Ankry robią się z długich i grubych wici, cieńszym końcem zasilają się w koło wiązku, a w grubszym daie się kluczyka. Jak. Art. 1, 384. c) ankry, klamry, haczki, spinki, spięcia u pasów, a czasem używane i za pasy same, Gúrtelſpangen, Gúrtelhaken, bisweilen metonymiſch fúr den Gúrtel, Leibgurt ſelbſt. Przykre teraz te ciasne kabaty, dobreć z wysokim ankry opasaniem były, Brzuchowi, by naywiększy, nic się nie przykrzyły. Kchw. Fr. 64. Kobiece opasania, Weibergúrtel, Schárpen. Do ſtroiu białogłowſkiego dziś należą ankry, szarpy. Haur. Sk. 519. Naſtały teraz dziwne w ſtroiach maniery z cudzoziemſkich almod, Krymki, Szwedki, Noecenty, Ankry, Ingerniny. Tward. W. D. 2, 151. ANKROWAĆ, wał, uie. cz. niedk. zaankrować dok. – klamrować, spinać, zeymować, sprzęgać, klammern, zuſammenbinden, verkammern. Ankrować gmachy żelaznemi sztaby. Hor. 2, 154. Kniaź. Gdy przedpiersień okłada się płotem, ankruią się koły co trzy ſtopy. Jak. Art. 1, 375. Ankrowanie, suffrenatio Chmiel. 1, 78, ANKROWY, a, e. od ankry, klamrowy, hakowy, die Klammer betreffend. Cętnar żelaza ankrowego. Os. Zel. 49. Kluczka ankrowa. Jak. Art. 1, 385.
ANNA, y. ż. ANETKA, ANUSIA, ANCIA, ANECZKA, HANUSIA, HANUSKA, HANKA, ANUSIENKA, i. ż. zdrb. imię białogłowſkie, Anna. Cz. Anna, Anka; Sor. Anna, Hanna, Anka, Hanka, Anzizka; Croa. Anna, Anoka, Jana; Dal. Anne, Annicza; Bośn. anniça; Vind. Anzhka; Roſſ. анисїя. n. p. N. Pam. 11, 230. Biesiad. D. 1. Tea. 27, 31.
ANNALISTA, y. m. pisarz rocznych dzieiów, rocznodzieiopis, kronikarz, der Annaliſt, Annalenſchreiber. *ANNAŁY, ów. mn. roczne dzieie roczniki, Jahrbúcher. Roczne dzieie czyli wypisy z annałów Baroniusza, przez Piotra Skargę.
ANNASZ, a. m. imię Kapłana Zydowſkiego, der Prieſter Hannas. Odesłał Jezusa Annasz związanego do Kaifasza. 1. Leop. Jan. 18. Przysł. Od Annasza do Kaifasza. (chodzić, odsyłać, wodzić). Ryś. Ad. 52. ab Herodo ad Pilatum, von Pilatus zu Herodes; niepotrzebne, i nudzące wodzenie lub odsyłanie kogo od iednego do drugiego, iak n. p. w sprawach sądowniczych. (por. Ceregiele, Korowody, Zawody.
ANNATY ob. Anaty.
ANNOTACYA, yi. ż z Łac. przypisek, dodatkowe obiaśnienie, znaczek, notatka, eine Anmerkung, Bemerkung. Vind. sasmin, sariſs, navanzhanje, opomenenje, nasnaminivanje. n. p. Annotacye do pisarzów zwłaszcza ſtarożytnych. — Annotacye albo poznaczenie rzeczy co głównieyszych przy boku pisma położone. Smot. Lam. w przedm. ANNOTOWAĆ, wał, uie. cz. niedk. nanotować, znaczyć, naznaczyć, anmerken. Vind. navanzhati, nasnaminuvati.
