a, e. przm. t. i. rozbiorowy, n. p. sposób analityczny poſtępuie od szczególnych do powszechnych rzeczy, analitisch, zergledernd. Do porządnego poznawania rzeczy, dwa są sposoby, zbiorowy i rozbiorowy, (methodus synthetica v analytica). Kopcz. Gr. 2, 2.
ANALOGIA, ii. ż. z Greck. ἀναλογια: równość, ſtosunek, podobność, podobieńſtwo, ſtosowność, die Analogie, Aebnlichteit, Eccl. n. p. Analogia czyli owa przydatność, iaka między pokarmem mati i konſtytucyą ciała dziecinnego zachodzi. Mon. 69, 1015. Przez podobność, czyli analogią przekonać się. Kopcz. Gr. 3, 22. ANALOGICZNY, a, e. przm. ANALOGICZNIE, przsł. podobny, odpowiadaiący, zgodny, ſtosówny, analogisch, abnlich. Eccl. возловныи, .
ANANAS, u. m. bromelia Linn. owoc wyborny, u nas tylko w oranżeryach; sok iego obfity, winny, przednie pachnący. Kl. Dyk. 1, 82. die Ananas, der Konigsapfel. Roſſ. ананасъ. ANANASOWY, a, e. z ananasu, lub do niego podobny, von Ananas, Ananas. n. p. Lody ananasowe. Tea. 59, 8. Zapach ananasowy t. i. podobny do rzeczywiſtego zapachu z ananasów.
ANARCHIA, ii. ż. Kras. Zb. z Greck. bezrząd, bezrządztwo, nierząd, nieład, nieswór, die Anarchie, Regierungslosigkeit. ANARCHICZNY, a, e, bezrządny, bezładu, niesworny, anarchisch, regierungslos.
ANATEMA z Greck. ob. Klątwa Kościelna. ANATEMATYZOWAĆ, ał, uei cz. niedk. klątwę rzucać, wyklinać, in den kirchenbann thun. Kacerze sądził i anatematyzował papież. Sk. Kaz. 64.
ANATOMIA, ii. ż. z Grec. (ἀνατομυ = rozsiekanie, rozbiór) kunsztowne rozbieranie ciał zwierzęcych, osobliwie ludzkich. Kirch. Anat. 1. rozczłonkowanie, die Anatomie, Zergliederunstunst. Roſſ. . Anatomia, rozsiek ciałą ludzkiego. Kopcz. Ukł. 132. ANATOMICZNY, a, e, do anatomii należący, rozsieczny. Roſſ . ANATOMICZNIE, przsł n. p. uważaiąc głos anatomicznie. Kopcz. Gr. 5, 11. ANATOMIK, a. m. rozsiekacz, rozbieracz sztuczny ciał zwierzęcych, der Anatomiter, Zergliederer. Ross. . n. p. Narzędzia głosu anatomicy przeglądaiąc... Kopcz. Gr. 3, 10. ANATOMIZOWAĆ, ał. nie. cz. niedk. ciało czyli trupa zwierzęcego na części rozbierać, rozczłonkować, anatomiren, zergliedern.
ANATY, ANNATY, ów. l. mn. z łac. opłaty od beneficyów duchownych do Rzymu. Skrz. Pr. P. 2, 20. Vol. L. I, 585. i 2, 1602. Teof. Zw. D. 2. die Annaten, die Zahlung nach Rom von der erhaltenen frunhe.
ANCIA ob. Anna.
ANCUTA, y. ż. herb. Wyrychtowana do góry ſtrzała; po prawéy ſtronie gwiazda, po lewéy Xiężyc nie pełny; z Inflant. Nies. I. Kurop. 3, 4. ein Wappen. 2., imię familii, ein Familiername.
ANDEGAWSKI, a, ie d’Anjou, bon Anjou in Frankreich, n. p. Ludwik Andegawſki. Oſſ. Wyr. Wina Andegawſkie. Wyrw. H. 319.
ANDRONY, ów. l. mn. baśnie, bayki, plotki, powieści bez szyku, bez ładu, baianie, Weschwab, Mahrchen, dummes Zeug. n. p. Miał wszyſtko za fałsz, wszyſtko za androny. Min. Ryt. 2, 134. Co mi prawisz za androny? Zabł. Amf. 65. Do czegoż to ty pleciesz te androny? Zab. 13. 128. Wſtydziłabym się nie tylko wierzyć, ale słuchać nawet takich andronów. Tea. 26, 42.
ANDROT, u. m. gatunek ciaſta opłatkowego, które w formach żelaznych, umyślnie do tego zrobionych, pieką, Wiel. Kuch. 396. ein Kuchen, dunn wie eine Oblate, ein Waffeltuchen. Słow. Fogacif; Węg. pogátsa; Bosn. kruſtulicch, ſkanatiça; Croa. núdlin. ANDROTNIK, a, m. piekarz androtów, Cn. Th. 38g. i forma do pieczenia ich. der Waffelsbacher, und das Waffeleisen.
ANDRYKUŁY, ów. l. mn. t. c. baśnie, androny, Geschwab, Mahrchen. By apoſtoli znowu zmartwychwſtali, rzekliby, iże andrykuły baią. Wad. Dan. 263.
ANDRZEY, eia. imię męzkie, zwyczayniey Jędrzey, Dudz. 17. Andrzeja Zamoyſkiego układ prawa.
ANDZAR, ANDZIAR, HANDZIAR, CHANDZIAR, u. m. nóż Turecki, bułat, puinał, ein Turkisches Messer, eine Urt Dolch. Tur. khanskar; Maurit. chenagher; Croa. hangyar, kratki mech; Węg. hándsár, hanxar; Dalm. hanshar, hanschar, hangyarieź; Rag. i Bośn. hangjâr, hangjàrich; Karn. hànshâr. – n. p. Sułtanna nosi zawsze za pasem handziar albo puginał. Kłok. Tur. 91. Dobywa Chandzaru. t. 90. Husarz z andzarem za pasem. Kchw. 51. Junak, Turſki andzar za pasem. Pot. Jow. 30. W brzuchu śmiertelne poczuwszy andzary, Oczy mruży. Pot. Arg. 297, (por. Gandziar).
ANETKA. ob. Anna.
ANEYZ. ob. Anglez.
ANGARYA. yi. ż. angary, słowo Perſkie servitus (pańszczyzna) znaczące, potym wzięto za obowiązek przewożenia broni, sukien i sprzętów panuiącego. Czac. Pr. 1, 63. Posługi czyli służby, angariae, perangariae. Nar. hiſt. 2, 258. Powinności wożenia liſtów przez boiarów. Czac. Pr. 1, 64. Dienstsuhren, Dienstreisen, Hoffubren. Ludwik iął ciężkie pobory na poddanych uſtanowić, i angarye niemałe na nich wnosić. Biel. 554. Dobra duchowne od wszelkich ciężarów, podatków i angaryi wolne. Star. Ref. 119. – §. Wszelkiego rodzaju uciſk od panuiącego. Czac. Ręk. lede Dedruchung durch den Oberherrn. Każdy uciſk chłopa, nazywa się w ięzyku prawniczym angaryzacya. Czac. Pr. 1, 64.
ANGIELA, i. ż. zdrb. ANIELKA, ANGIELECZKA, ANIELUSIA, i. imię kobiece, ein Weibername Angelifa. Angiela, służąca iego. Tea. 22. b. 2. Angieleczka wiele ma nauki. Tea. 28, 21. Pamiętasz go Anielusiu. t. 28, 19.
ANGIELCZYK, ANGLIK, a. m. ANGLICZEK, ANGLICZYCZEK, czka. zdrb. rodem z Anglii. ein Engellander. Boh. Englican; Karn. Englendar; Kroa. Anglianecz, Englez, Engel, Inglez, Inglis; Sław. Inglez; Roſſ. . n. p. Anglik wielkomyślny. Zab. 5, 319. Widziałem Angliczyczka który – – – Sien. 545. §. służący zwłaszcza do koni, z Angielſka ubrany. 2) Koń Angielſki, t. i. z Anglii, albo z ogonem przyciętym czyli anglizowanym. ein Englisches Pferd, ein Engellander. Angielczyki moie, to cudne koniki. Tea. 7, c. 28. ANGIELKA, i. z. kobieta rodem z Anglii, die Engellanderinn. Roſſ. . Podobała mu się grzeczność francuzek, białość angielek. Mon. 73, 218. ANGIELSKI, a, ie. ANGLIYSKI, z Anglii, do Anglii należący, engellandisch, englisch. Boh. eugliań, angliań; Słav. angjeoſki; Roſſ. , . n. p. Cyna Angielſka, węgle kamienne Angielſkie, sól Angielſka, sukno
