AMARANT, u. m. (z Grec. ἀμαραντος nie więdnący) kwiatek, szarłat. Kluk Dyk. der Amarant, das Tausendschön. Ross. бархатникъ ; Kroa. sznelyek. AMARANTOWY, a, e. przm. n. p. kolor, który iest podobny do purpurowego. Amaranten–.
*AMARYKOWAC na co, ował, uie. niedk. (z łac. amarus) gorzko narzekać, utyskować, uskarżać się, żalić się, biadać, wehklagen, bittere Klagen führen. Olimpias amarykowała na Alexandra, że się szczycił synem Jowisza. Budn. Ap. 138. Na zepsucie kościelne sami dawno papieżnicy amarykuią. Teof. Zw. E. 4
AMATOR, a. m. lubiący rzecz lub przedmiot iakowy, ein Liebhaber von etwas. Ross. рачитель, любитель, охотникъ. n. р. amator polowania, muzyki. AMATORKA, i. ż. lubiąca co, eine Liebhaberin von irgend etwas. Ross. любительница, охотница, рачительница.
AMAZONKA, i. ż. eine Amazone. Amazonki za dawnych czasów w Azyi niewiasty waleczne, same swoiém państwem rządzące, mężczyzn w swoim kraiu nie cierpiące. Petr. Pol. 167. Z łukiem w rękach, z berdyszami i z tarczą Amazonki. Bardz. Tr. 250. Miałyby bydź zwane Mammazonki, a nie Amazonki, od piersi wytraconéy, bo mamma pierś po Grecku. Biel. H. 297. §. ubiór kobiecy, składaiący się z kurtki męzkiéy i spódnicy zapiuanéy, eine Amazone, ein Amazonenkleib. Lokay zlał iéy całą amazonkę. Tea. 43, c. 79. Wyb. Kul.
AMBAIE, iów. l. mn, z łac. ambages, = mary, uroienia, przywidzenia, bałamuctwo. Grillen, Schwärmereyen, Schimären. Smieszne sobie w głowie uprządłeś ambaie. Zabł. Zbb. 100.
AMBARAS, u. m. z Franc. zawikłanie, trudność, pomięszanie, tarapaty, obertasy, zamota, Verlegenheit, Ungelegenheit. Vind. Sapletenost, samotauka. n. p. Ambaras komu sprawić; bydź w ambarasie. Uwolniła go z ambarasu. Niemc. Kr. 1, 141. AMBARASOWAC, ał, uie. cz. niedk. zaambarasować, dok. ambarasu nabawić, zamotać, pomięszać, zatrudnić, jemanden verlegen machen, in Verlegenheit setzen. Ambarasоwany, zaambarasowany, zatrudniony, interesami zaięty, verlegen, beschäftigt.
AMBASSADOR, a. m. poseł wielki, ein Ambassadeur, Gesandter vom ersten Range. Karn. baxador, bashador. AMBASSADOROWA, y. ż. żona ambassadora, des Gesandten Gemahlinnn. AMBASSADA, AMBASSADORTWO, urząd, godność ambassadora, die Würde des Gesandten. (ob. Poselstwo wielkie.) AMBASSADORSKI, a. ie przm. należący do ambassadora, dem Gesandten gehörig oder betreffend. (ob. Poselski).
AMBICYA, yi. ż. – t. i. czucie swoich zaszczytów, bądź rzeczywistych, bądź przywidzianych, żądza czci, czcilubość, sławolubość, sławolubstwo, górnochciwość, Ambition, Ehrgefühl, Ehrgeiz, Ehrfurcht, Ehrbegierde, (por. Buta, duma, pycha, hardość) Vind. zhastishertnost, zhastishelnost; Ross. честолюбїе, любочестїе, славолюбїе, славолюбство; Kośc. любоначалїе, властолюбїе, санолюбїе. – Czci pragnienie. Sk. Dz. 901. Żądza, pragnienie coraz większego wywyższenia. Kras. Zb. 1,76. Skarbów dostatkiem w ambicyą, abo w pożądliwość zbytnie chciwą na opanowanie Litwy się podniósł. Stryik. 619. Gdy się hardém skrzydłem aż pod niebo wzbiła, że siéść nie chce, paśdź musi, głupia ambicya. Pot. Arg. 31. W młodzieńcu ambicyą więcey sprawisz, niż surowością. – Szlachetna ambicya każdemu potrzebna. – AMBICYANT, a. m. człowiek ambitny, wywyższenia pragnący, łapicześć. Petr. ein Ehrbegieriger, Ehrsüchtiger. Tronu się przez woyny ambicyanci dobiiaią. Ustrz. Troj. 53. Ross. санолюбецъ, честолюбецъ; Kosc. первстволюбецъ, первенстволюбецъ. AMBIT, u. m. 1., to właśnie co ambicya, Ehrbegierde. n. p. Móy ambit był, bydź godnym tronu. Min. R. 1, 17. Daleki iestem od ambitu tego. Zab. 5. 384. §. przestarzałe, w znaczeniu właściwém z Łacińskiego ambire, obwód, zabudowanie ze słupów, obchód, krużganek na około domu, der Säulengang um ein Gebäude herum. Ambit, krużganek do kota, peridromos. Chmiel. I, 78. Zbudował cztery ambity, ku przechadzce między stupy. Leop. 3. Reg. 7, 2. (Kość. кругостолпїе, peristylium). §. przesta. obięcie, rozciągłość, rozległość, obwód, obiąt, der Umfang, die Strecke, die Ausdehnung. Sklep wysoki dosyć był w ambicie przestronny. Pot. Arg. 282· Cały miasta ambit okolił parkany. Tward. W. D. 2,254. AMBITNOSC ob. Ambicya. AMBITNY, a, e. przm. po większéy części na złą stronę; za sławą się ubiegaiący, czci chciwie pragnący, sławolubny, ehrgeizig, ehrsüchtig, ehrbegierig. Vind. zhastishelen, zhastisherten; Sław. ponosit; Ross. любочестивыи, честолюбивыи, честолюбныи, славолюбныи; Kośc. любочестныи, славонеистовныи. n. p. O narodzie ambitny, czegóż ty chcesz przecię? Tego? żeby wieść wszędy gadała po świecie... Przyb. Luz. 140. Ambitnym bydź, ambicyą się unosić; Eccl. любочествоватися, любочествую.
AMBONA, y. ż. AMBONKA, i. ż. zdrb. *AMBON, u. m. (z Greck. ἀμβων pagórek, mieysce wywyższone, późniéy katedra) mieysce w kościele wywyższone, z którego mowy czyli kazania miewaią, kazalnica, die Kanzel, der Predigtstuhl; Eccl. амбонъ, Ross. проповѣдалище; Kroa. prodekalniza; Sor. 2. prátkarna; Sław. pridikaonica; Karn. prishnèza, besednishe, lishèr; Vind. predikalniza, lisher, predishniza, kanzel, kanzl, kanzlia; Słow. Kazatelnica, kazatedelnica. n. p. Każe nasz Xiądz z ambony ładnie, Ale cóż? kiedy nie żyie przykładnie! Pot. Pocz. 372. Zegl. Ad. 282. Obracał się trzykroć koło ambonu. Sak. Persp. 3. 2. żartem, gatunek poiazdu, im Scherz, ein Wagen (por. korab ), A to nie nasza ambonka; to iakiś osobliwy rydwan. Tea. 19, 7.
AMBRA, y. ż. z Arab. lekka przyiemnie pachnąca ziemna żywica. Kl. Kop. 1,216. Sien. 562. das Ambra, der Amber. § ambra druga, sok zsiadły, kleiowi, albo żywicy podobny. Cn. liquidambar Linn. ein dicker harziger Saft.
AMBROZY, ego. m. im. właśc. sławny doktór kościelny, Ambrosius. z chtopska: Jamroz. – Рiеśń Ambrożego: Te Deum, der Ambrosianische Lobgesang.
AMBROZYA, yi ż. z Greck. ἀμβροσια nieśmiertelność, t. i. pokarm nieśmiertelnych, pokarm bogów. Kras. Zb. Ambrosia, Götterspeise: nieśmiertelnik, że nadawa nieśmiertelności. Otw. Ow. 587. (por. Bezśmiertelnik ). AMBROZYOWY, a, e. przm. z ambrozyi, czyli zapachu nader przyiemnego, ambrosisch. n. p. Ambrozyową z siebie noc wyziały chmury. Przyb. Mil. 164.
AMELKA, AMELIKA, i. ż. puszka, torba, kaleta, eine
