Kosztowne owe alzbanty. Rey Zw. 58. Przez szyię wisiał iey halzbant kamieńmi sadzony. Otw. Ow. 394. Halsbanty na szyjach wielbłądów. Radz. Jud. 8, 21. (Kleynoty. Bibl. Gd.) W aldzbanty i łańcuchy ubierać się. Zbyl. Zyw. A. 4, b. Na szyi łańcuszek z alszbancikiem. Rey Wiz. 53.
ALSZTUCH, ALSZTUK, HALSZTUK, a.m. HALSZTUCZEK zdrb. a. m. z Niem. das Halstuch: chustka na szyię, szyinica. Ern. 1102. krawat, opaska szyi, podwiązka gardła. Vind. holsteh; Ross. галстукъ , галстучекъ, косынка, косыночка; Croa. golerecz, rnbecz; Rag. ovratak, mahramiza; Slav. marama na vrátu, pôsha. n. p. Mocno szyię halsztukieni ściągali, aby się słuszuieyszemi wydawali. Zab. 7, 133. Zdeym podwiązki, alsztuczki. Zab. 9, 75. Jżyck. ALSZTUKOWY, a, e. przm. Halstuch- Ross. галстушныи, косыночныи. *ALSZTYN, u. m. z Niem. Halssteine: kamienie drogie, które kobiety na szyi noszą; to co Alszbant. n.p. Ankry, szarpy, alsztyny. Haur. Sk. 519.
ALT, u. m. z Włosk. w muzyce: głos górny, wysoki, górogłos, der Alt, die Altstimme. Głosy dzielą się na basy, tenory, alty i dyszkanty. Ostror. Myśl. 44. (por. Altnista).
ALTANA, y. ż. ALTANKA, i. ż. zdrb. 1., dach poziomy nа budynku, lub téż izdebka wydana na dachu, der Altan, der Söller. 2., w ogrodach ustęp, mieysce ogrodzone do posiedzenia, chłodnik, das Lufthaus, Gartenhaus, eine Laube. Altany w ogrodach murowane, stolarskie, szpalerowe. Kluk. Rośl. 1, 75. Skryła się do altany w ogrodzie. Tea. 52, b. 44. Altana z liścia przed domem. Tea. 30, 3. - Boh. altan, altánek, pawlač, pawlačka; Rag. prozoriscte; Dal. sètnicza, szumchenicza; Cro. chardák; Tur. cjardaak; Bośn. ftrasgják, migna, mignal; Ross. теремъ, теремокъ.
ALTARYA, yi. ż. fundusz na ołtarz, prebenda kościelna, zapis na utrzymanie ołtarza, die Altarbelehnung, Altarstiftung. Xiądz ten o altaryą swą kłótniarz ustawny. Węg. Org. 18. ALTARZYSTA, OŁTARZYSTA, y. m. kapłan lub sługa kościelny przy pewnym ołtarzu, der Altarist. Posyła pleban po altarzyftę. Węg. Org. 5. Boh. altařik.
ALTECA, y. i. z Włosk. ton wspaniały, przepych, wyniosłość, pańskość, die Hoheit, Herrlichkeit. Przypatrywał się wszystkiéy dworney altecy i armatom. Tward. Wł. 55.
ALTEMBAS, u. m. materya iedwabna grubo tkana ze złotem. Włod. (w Tureckim altyn znaczy złoto, a bas materyą ) odpowiada Francuzkiemu brocard. Cztr. Rękp. Paszk. Dz. 139. (por. Musułbas) ein seidner stark mit Gold durchwebter Stoff. Złotogłowy, altembasy. Stryik 752. Vol. L. 4, 81. W altembasie osnowa iedwabna, wątek zloty; a w złotogłowie, wątek iedwabny, osnowa złota. ALTEMBASOWY, a, e. przm. von Goldstoff. W niedostatku i płócienne ryzy za altembasowe stoią. Pim. Kam. 110.
ALTERACYA, yi. ż. zmartwienie, zgryzota, smutek, der Gram, das Härmen. n. p. Jedynie alteracya śmierć mu przyśpieszyła.
ALTERKACYA, yi. ż. spór, sprzeczka, Streit, Streitigkeit. Za Ludwika o poradlnym długa alterkacya była. Biel. 207.
ALTERNATA, y. i. koléy przemienienia się, przemiana, odmiana, naprzemian, der Wechsel, die Abwechselung, Aenderung. W klasztorach ma bydź alternata, żeby raz Polacy, a drugą razą Niemcy opaty byli obrani. Herb. St. 153. Czas zwykle zdziałał alternaty, W świątyni nauk dziś stoią warsztaty. Kras. Lis. 1, 31. Smieie się Popiel w duchu z kota straty; Wymyśla różne igrzysk alternaty Kras. Mysz. 59.
ALTEROWAC SIĘ, zaim. niedk. ZALTEROWAC SIĘ dok. frasować się, martwić się, gryźć się, turbować się, trapić się, sich hämen, grämen. n. р. O tych potwarzach wiedząc, naymniey się nie alterował. Sk. Zyw. 2, 433. Z sercem trwożliwém i zalterowaném szła do kościoła. Past. F. 176.
ALTNISTA, ALTYSTA, у. m. śpiewak do altu, altem śpiewający, górnotony, wysokotony, der Altist.
AŁUN, HAŁUN, u. m. gatunek soli ziemnéy. Kluk, Kop. 1,93. der Alaun. Łac. alumen; Gr. ἁλμη; Boh. alaun, kamenec, ledek. AŁUNISTY, a, e. przm. obfity w ałun, pełen ałunu, alaunhaltig, alaunreich. ALUNOWAC, ał, uie. cz. niedk. ałunem zaprawiać, mit Alaun versetzen, anmachen. n. p. ałunowanie wódki ieft szkodliwe. AŁUNOWY, a, e. przm. t. i. z ałunu, czyli ałunu się tyczący, n. p. ałunowe góry, kamienie. Ład. H. N. 2. Boh. kamencowy.
ALWAR, a. m. Gramatyka łacińska Jezuity Emanuela Alwara, z którey uczono w szkołach. Mon, 73, 127. die lateinische Grammatik des Alwar; so viel wie der Donat. Z przycinkiem: Sama tylko z Alwara nabyta Łacina, Niе uczyni dobrego dla oyczyzny syna. Zab. 10, 237. Zadnym mi sposobem alwar do głowy nie chciał wleźć. Kras. Pods. 2, 143. On się z Alwara uczył; to znaczy co: tęgi z niego Łacinnik.
ALZBIETA, ob. Elżbieta.
AMADEY, herb. Orzeł biały bez ogona w złotey koronie, w dziobie pierścień; pochodzi z Węgier. Kurop. 3, 4. Wappen.
AMALGAMA nieodm. n. z Arabsk. mięszanina, zjednoczenie, połączenie ciał w iednę massę, das Amalgama, die Vermischung, eine innigst vermischte Masse. n. p. amalgama, którém się naciera poduszka przy machinie elektrycznej. AMALGAMACYA, yi. ż. czynność, działanie mięszania, das Amalgamiren, das innigste vereinigen. Amalgamacya t. i. kruszcu iakiego z żywém srebrem takie pomięszanie, że się w płynnym stanie utrzymuie. Kluk Kop. 1, 308. 1,344. 2. przen. wszelkie połączenie, zjednoczenie, pomięszanie, jede Vermengung, Vereinigung. AMALGAMOWAC, ał uie. cz. niedk. mięszać, iednoczyć, amalgarmiren, vermischen.
AMALIOWAC, ał, uie, cz. niedk. z Franc. t. c. szmelcować, emailliren Tr.
AMANT, a. m. AMANCIK, a. m. zdrb. kochaiący, lubiący osobę iakową, kochanek, luby, der Liebhaber, der Galan. Vind. lublenik, lubesnik, lubi; Croa. drugi; Ross. любовникъ. Sama amantów dziś odmiana bawi, Wcale stateczna wyszła miłość z mody. Zab. 14, 382. Poznałem to zaraz; czegoź amant nie obaczy? Hul. Ow. 115. Grzeczny amancik. Tea. 28, 37. AMANTKA, i. ż. kochaiąca osobę iakową, kochanka, luba, die Geliebte. Vind. lubiza, luba, lubleniza, lublenka; Ross. любовница, n. p. Officerom nigdy nie zbywa na amantkach. Tea. 15, 107. (por. Amator, Amatorka).
