kläger. Ten co oskara albo aktor. Herb. Stat. 208. Sine actore, alias bez powodu. Vol. L. 1, 12. Aktor albo powód iest osoba sprawę przed sąd wnosząca. Ostr. Pr. C. 2, 21. 2. Tetr. Aktor teatralny, komedyant, udawacz, gracz roli teatralnéy, der Acteur, Schauspieler, Komödiant, Ross. актеръ, лицедѣй, Ecc. лицеподходникъ; Boh. hracz; Vind. gledalishni, ozhitni jigrauz; Croat. glumach, peldokaznik; Dalm. glumacz, glumacz, prikazalacz). Aktorowie przedrzeźniaią udawaniem widok istotnie niegdyś przytrafiony, albo przytrafić się mogący. Iez. Wyr. Naypierwszymi u nas aktorami, byli żacy w szkołach, prawiąc swoie dyalogi. Dmoch. Szt. R. 47. Fig. Każdy człowiek na tym świecie iest obłudnik. Iez. Wyr. Swiat iest wielkie teatrum, a ludzie aktory. Kras. List. 1, 102. Wysmienity z niego aktor, bo głowa, oczyma, ięzykiem, nogami i ręką każde wytłumaczył słowo. Mon. 67, 723. (cf. giestykulacya.) - Fem. AKTORKA, i. We wszystkich powyższych znaczeniach, osobliwie zaś komedyantka, die Thäterinn, Klägerinn, Actrice, Schauspielerinn. Vind. ozhitna jigrauka, goderska, jigrauzhinja; Ross. актриса, комедїанка, позорица; Rag. prikazaosetina). Należy czy aktorowi, czy aktorce, przemienić się w osobę, którą udaie. Tea. 24, 80. Czrtr. AKTORSKI, a, ie, od aktora, do aktora należący, den Handelnden, den Kläger betreffend, Acteur-, Schauspieler-, komedyancki; Ross. лицедѣйный. AKTORSTWO, a. n. 1. prawo skarżenia, das Klagerecht. Aktorstwo czyli powodztwo kilku osobom służy, gdyinteres kilku. Ostr. Pr. C. 2, 21. 2. Stan, życie komedyanckie, der Schauspielerstand, das Schauspielerleben. Wszędzie straciwszy cbwycił się nakoniec aktorstwa. B. AKTOWY, a, e, do aktów należący, die Acten betreffend, Acten-. Pisarz aktowy. S. Grodz. 2, 218. AKTU, adv. właśnie teraz, w saméy rzeczy, gegenwärtig, wirklich, in der That. Przyczyny chorób wewnętrzne, nie czynią, ażeby ciało aktu chorowało, ale sposobią do chorowitości. Krup. 5, 2. *aktu = czynem, uczynkiem, mit der That. Choć nie zawsze aktu, to iest skutkiem samym dzieła odprawuią, iednak władzą zawsze mogą. Sak. Dusz. 7. AKTUALNY, a, e. obecny, rzeczywisty, od razu będący teraźny, wirklich, gegenärtig. (oppos. ewentualny, przypadkowy, wypadkowy, przygodny, przyszły). Czym się różni urzędnik aktualny od tytularnego? B. AKTUALNIE, adv. Tak iest aktualnie a nieinaczéy. B. AKTUALNOSC, v. rzeczywistość, istota. AKTYKOWAC, ał, uie, act. ipf. Zaaktykować perf. w Xięgi, w akta urzędowe wciągnąć, wpisać, den Acten beyfügen, in die Acten aufnehmen. Wolno w prawie naszém wszelkie pismo aktykować, co oznacz wciągnieni w akta podanego pisma. Ostr. Pr. C. 1,234. Przywiléy ten w grodziech nie ist aktykowany. Vol. L. 3, 172. Listy przypowiedne w grodzie aktykowane. ib. 366. Woiewodowie maią cenę rzeczom naznaczyć, i do akt aktykować. Gost. Gór. 76. (cf. Oblatować, intabulować).
AKURAT, AKURATNIE, adv. ściśle, prawie tak, punktualnie, szczelnie, accurat, genau, pünktlich; Ross. точно, точнёхонько; Eccl. испытно, испытнѣ; Carn. natnku; Vind. tinku, doskerbnu, marlivu. AKURATNOSC, i. f. ścislość, szczelność, punkualtność,die Accuretesse, Genauigkeit; Ross. точность; Vind. marlivost, doskerbnost, tinkust, pounost. - Nie wszędzie akuratność potrzebna. B. AKURATNY, a, e. ściśle taki, ścily, szeczlny, punktuarlny, genau, pünktlich, accurat. Ross. точный, тнчень, акуратный.
*AKUT, u. m. znamię pisarskię, akcent ostry z prawéy na lewą, der Acut, das scharfe Tonzeichen; Ross. оксїя, острая; Eccl. исо.
AKUZACYA, v. Oskarżenie.
AKWAWITA, y. f. AKWAWITKA, i, f. dem. wódka przepędzona, korzenna gorzała, Ital, acqua vita; Aquavit, Lebenswasser, Liqueur. Jak gościa przywita, zaraznastole piwo, akwawita. Bratk. T. 2. b.
AKWEDUKT, u. m. Min. Fars. 33. wodotok, die Wasserleitung.
AKWISGRAN, u. m. miasto niemieckie wolne. Dyk. G. die freye Reichsstadt Aachen (Aix de la Chapelle); Boh. Cachy.
AKWISTA, y. m. żartem: piiak wody, wodopóy, wódka, ein Wassertrinker. Pot. Iow. 72.
AKWITANIA, ii. f. prowincya państwa Francuzkiego, Dyk. G. die Provinz Guienne.
AKSYOMA, v. Axyoma.
AKSYUTKA, i. imię dziewki służącéy. Tea. 52, 2. der Name einer Magd.
-AL; zakończenie rzeczowników, wyrażaiących nadzwyczayną wielkość, dużość, n. p. nosal, nogal, brzuchal, wielkonosy, wielkonogi, i t. d. diese Endung der Hauptwörter drückt das Groß- aus, z. B. Großnase, Großbauch, Großfuß.
ALABANDA; herb, w miesiącu na nowiu, szyia końska z głową. Nies. 1. Kurop. 3, 4. z Włoch pochodzi. Ein Wappen.
ALABART v. Halabart.
ALABASTR, u. m. (z Greck. ἀλαβαςτρον, ἀπο του ἀ κα[?] λαβειν, trudny do utrzymania dla ślizkości) kamień gipsowy maiący płaszczyzny lśniące, daiący się polerować. Kl. Kop. 2, 79. der Alabaster. Vind. alabashter; Boh. alabastr; Sor. I. Halbaster; Ross. алавастръ. 2. ellipt. przez wyrzutnią = alabastrowy słoik na chowanie drogich maści. Mącz. ein Alabasterbüchslein. Miała alabastr oleyku i wylała na głowę iego. W. Mat. 26, 7. (szklenicę wódki. Budny. ib.) Stłukłszy alabastr, wylała oleiek. W, Marc.14, 3. przebiwszy alabastr. Budn. ib. (słoiek alabastrowy Bibl. Gd. ib.) 3. Fig. białość alabastrowa, śnieżność, blendende Weiße. Gdzież ów alabastr czoła? gdzie iagód różę? Mon. 70, 383. ALABASTROWY, a, e = z alabastru, lub alabastru się tyczący, Alabaster-, von Alabaster; Boh. alabastrowy, Ross. алавастрвый. Sloiek alabastrowy. 1. Leop. Mar. 14, 3. Alabastrowa banieczka. 1. Leop. Mar. 26, 7. 2. Fig. biały, śnieżny, blendend weiß. Gładka szyia alabastrowa. Przyb. Luz. 45. (Eccl. алабастровидный, alabastrokształtny, na kształt alabastru, Gr. ἀλαβαςτροειδης, - алабастровлагалище, Gr. ἀλαβαςτροθηκη, schowanie na alabastry lub alabastrowe słoiki; - алабастромосецъ, Gr. ἀλαβαςστοφορος, noszący alabastr).
ALAKANT, ALKANT, u. m. wino Hiszpańskie Alkońskie, czerwone, maiące smak dwoiaki, słodki i cierpki. Krup. 5, 105. (z wyspy Krety; którą Kaudyą zowią. Cn. Th.
