bywa z aktora, z pozwanego i rzeczy o którą idzie. Vol. L. 3, 67. Mieszczanin ieden miał akcyą wielką z raycy Krakowskiemi. Gór. Dw. 187. Akcya, to iest sprawa sądowa. Groic. Obr, 114. Król osądziwszy nieco akcyi, ruszył daléy. Gór. Dz. 28. 2. Mil. akcya, utarczka, potyczka, bitwa, czynność woienna, eine Action im Kriege, Schlacht, Treffen. W akcyach woiennych pokazywał odwagę Jbł. Tel. 203. 3. akcya handlu, gdy się ten przez kompanią zebraną sprawuie, a ta wyznacza kapitał do prowadzenia handlu, i dzieli go na akcye. Kras. Zb. 1, 53. eine Actie, Handelsactie, in England Stock. Akcye poszły w górę albo spadły, t. i. przynoszą większy, albo mnieyszy pożytek. Kras. ib. 4. w poezyi: akcya, czyn stonowiący przedmiot poematu, die Handlung, fortlaufende Geschichte eines Gedichtes: Eccl. акцїя, дѣйствїе. Akcyą Iliady pomsta Achilesa, nad żądanie większa. Gol. Wy. 466. Akcya idzie zawsze i na tym zależy, że bliżéy końca swego z większym pędem bieży, lub téż mowcy, die Action, das Mienenspiel des Redners, Schauspielers. Carn. obnashanje; Eccl. лицеподхожденїе. Akcya czyli udawanie, upięknia, wzmacnia i ożywia mowę. Kopcz. Gr. 3, 53. Radził, żeby się mowca w zwierciedleprzypatrywał akcyi swoiéy. Gol. Wy. 232.
AKCYDENSA, ów. pl. AKCYDENCYE pl. wziątki, Accidencien, Sporteln. Ross. акциденцїй, взятки.
AKCYPE indecl. żartem: chapka, obrywka. Sportel, Sportelsucht. Komissarz lub ekonom chciwy na akcype. Mon. 73, 588.
AKCYZA, y. f. nazwisko podatku od rzeczy do potrzeb życia służących (i wszelkich towarów). Kras. Zb. 1, 53. Sor. 2. Accisa; Ross. акцызъ, тамга, пошлина; Vind. dazia, aushlak; Carn. dazija, daz, die Accise. AKCYZNIK, a. m. strażnik, wybieracz akcyzy, der Acciseeinnehmer. Vind. daziar, aushlakar, Ross. зборщикъ. Poborcy, akcyznicy, czopownicy. Vol. L. 4, 524.
-AKI Slav. etc. = struk, n. p. sześcioraki, Slav. shisterostruk; siedmioraki, Slav. sedmerostruk.
AKLAMACYA, yi. f. okrzyk, haslo uwielbienia, pochwały; u Rzymian na cześć bogów albo wielkich ludzi. Kras. Zb. 1, 18. das Zujauchzen, Beyfallzurufen. §. hasło zezwolenia, zgody, das Beystimmen, Miteinastimmen, Obrany Król przez aklamacyą. Oss. Wyr.
AKOLIT, a. m. z Gr. ἀκολουθος, właściwie naśladownik, następca; lecz w hierarchii kościelnéy, zastępca poddiakona i diakonów, czwarty stopień święcenia maiący; ma staranie o świetle kościelném, chlebie i winie do ofiary. Mącz. Karnk. Ktch. 265. Kras. Zb. 1, 24. Sax. Art. 6. Kuczk. Ktch. 2, 618. der Acoluth, der Gehülfe des Subdiacons beym Meßopfer. §. akolit = służący, towarzysz, der Diener, Begleiter. Częstokroć pochlébstwo i podłość akolitów, przydanych do pinowania panicz, wszystko psuie. Zab. 11, 407.
AKOMODOWAC się komu, rec. imp. dogadzać komu, stosować się do kogo, gwoli bydź komu, przypodobywać się, przymilać, nadskakiwać, zasługiwać się, uymować, pozystkować sobie kogo, zabiegać o czyię łaskę, sich nach einem bequemen, einem zu gefallen suchen. Był to człowiek, dobry, umiał się akomodować każdemu. Biel. 82. Musiała się świeckim obyczaiom akomodować. Sk. Zyw. 373.
AKORD, u. m. med. lat. accordium, Ital. accordo); pogodzenie, zgodzenie się, ugoda, der Akord, Vergleich. Miasto przez akord wzięte. Tr. §. wyraz w grze, kiedy dla wątpliwości wygranéy lub przegranéy, gracze godzą się o platkę. Oss. Wyr. Vergleich über den Gewinst bey einem Spiele. 2. Music. akord, zgoda trzech tonów, fundamentalnego z tzecim i piątym. L. der Accord in der Musik. AKORDOWAC z kim o co = ugadzać się, układać się, accordiren, einen Vergleich schließen.
AKROSTYCHON, indecl. z Greck. wiersze, których początkowe głoski złożone, imię lub myśl iakową wyrażaią, das Gedicht Acrostichon. Eccl. краегранесїе, краестрочїе.
AKSAMIT v. Axamit.
AKSZAK u. m. herb, serce ludzkie wskróś strzałą przeszyte. Nies. 1, 12. Kur. 3, 4 Kras. 76. akszak, z litewskiego = obrona. Stryik. v. Oksza) ein Wappen.
AKT, u. m. 1., czyn, uczynek, die That, die Handlung. Akt wspaniałego serca. L. Aktu = uczynkiem, in der That. (v. Aktu) 2. Akt = obchód uroczystości, das Begängniß. Przy akciech (aktach) weselnych. Otw. Ow. 38. Na tym wielkim akcie (dysputacyi Padniewskiego) było 15 Kardynałów, 3 Patryarchów. Warg. Wal. 306. Temu znaczéniu odpowiada zakończenie rzeczowników na: iny, n. p. chrzciny = akt chrztu; oględziny = akt oglądania; poślubiny = akt poślubienia. 3. Postępek, bieg, dalszy ciąg, der Fortgang, der Lauf, der Gang. Akt téy sprawy. L. 4., akt, główna część sztuki teatralnéy, der Act, Aufzug eines Schauspiels; Ross. дѣиствїе, дѣиство. Rzymianie dzielili dramata na 5 części aktami zwane, teraz bywaią dobre dramata, we trzech i w dwóch aktach. Gol. Wym. 422. W pięciu, nie więcéy nie mniéy aktach bydź zawarta rzecz ma. Kor. Hor. 11. (v. Scena). 5., Publiczne oświadczenie rzeczy iakowéy i pismo podobneż, eine öffentliche Verhandlung, Erklärung, un eine solche Schrift, eine Acte. Akt Konfederacyi oboyga narodów. Vol. L. 6., Theol. wyznanie pewnych zasad kościelnych, uroczyście lub téż tylko w myśli, eine Anerkennung der kirchlichen Satzungen, es möge geschen in Gedanken oder mit Worten. Każdy Chrześcianin powinien umiéć akty wiary, nadziei, miłości i skruchy. Katch. Miss. Akt przed S. Komumią. ib. 7., Akt wiary (Auto da fe), obrządek inkwizycyi Hiszpańskiéy przed exekucyą winowayców na śmierć osądzonych. Kras. Zb. 1, 54. ein Autodafe bey der Inquistition. - In plur. AKTA, ów. a. Xięgi dzieiów, monumenta, Geschichtsbücher, Denkbücher. Napisano w akciech (aktach) apostolskich. Sekl. 81. Apostelgeschichte. b. Xięgi publiczne, zapisy urzędowe, spisy kontraktów i t. d. Iex. Wyr.gechtliche Acten. Sor. 2. Hacti; Ross. повытье. §. Składy i zbiory papierów sądowych. Iex. Wry. Actensammlungen, Archive. Xięgi ziemskie, grodzkie, mieyskie. Ostr. Inw. Przeniesienie *akt (aktów) ienerału Kiiowskiego do Lwowa. Vol. L. 7. Akta własne, akta téy ziemi lub tego powiatu, gdzie dobra leża, o które się czyni. Ostr. Pr. C. 236. Akta wiczyste są to akta ziemskie i grodzkie, a nawet metryki oboyga narodoów. ib. 235. Do aktów podawać v. Aktykować, intabulować, oblatować. cf. Tabula. - AKTOR, a. m. ogólnie: działacz, czyniciel, czynnik, sprawca, der Handelnde. I.) Iur. oskarżyciel, pozywacz, powodca, powód, żałobnik, der Kläger, An
