| sibi, sui. -- Lat. durare, Gall. durer, Germ. dauern, Svec. dura, Hebr. דךר, Graec. δηϱος (=diuturnus) cf. Pol. trwać, Boh. trwati, cf. Pol. obs. drzewiey, Boh. driw, driwegi, cf. Lat. durus, Boh. twrd, twrdn, Ross. швердый, Pol. twardy, Vind. terd, Croat. tverd, cf. Pol. drzewo (=lignum) Boh. driwi.
§. 32
1) Z=S, qu. v. | |
| 2) Z Równie iak s zamieniane bywa z głoſką h, n. p. Lat. veho, vexi, porównane bydź może z naszém: wiezie, wiozę, wieźć, Boh. wezu, wezl, wezti, Ross. везу, везешЪ, везши. | 2) Z nimmt eben ſo wie s die Stelle des h ein: man kann daher das Lateiniſche veho, vexi, fúglich mit dem Polniſchen wiezie, wiozę, wieźć, etc. vergleichen. |
| 3) Z=ż=G, qu. v. | |
| 4) Z-, praepositio inseparabilis, (p. niżey, w drugiey części, gdzie będzie o przyimkach), częſto od dawnych zbytnie używane do wyrażenia uzupełnionego czasu czynności, Praeteriti perfecti, n. p. zſtało się, zuprzywileiował go; lecz dzisieysze: ſtało się, uprzywileiował, które używanie kładzie za Perfecta, w samey rzeczy też nie są tylko Imperfecta. - Przeciwnie znowu ciż dawni pisarze z częſtokroć opuszczaią, gdzie go teraz piszemy, n. p. upełny, zamiaſt zupełny; uffału, zamiaſt zuchwały; piszą także zuffały. | 4) Z-, das Zuſammenſeßungsvorwort, (man ſehe weiter unten im zwenten Theile, wo von den Worwórtern gehandelt werden ſoil), wird von den áltern Schriftſtellern oft úberflúßig, bloß um die vollendete Handlungszeit, das Praeteritum Perfectum auszudrúcken, gebraucht, z. B. zſtało się, zuprzywileiował go; doch in der That iſt unſer heutiges ſtało się, uprzywileiował, da ießt als Perfectum gebraucht wird, nichts anders, als ein Imperfectum. - Dagegen laſſen eben dieſe alten Schriftſteller das z oft aus, wo man es ießt ſchreibt, z. B. upełny, ſtatt zupełny; uffały, ſtatt zuchwały, doch ſchreiben ſie auch zuffały. |
§. 33.
Przebiegłszy tedy poczet spółgłosek naszych, pokazawszy między niemi pokrewieńſtwo, na dobitkę przyłożę tu znakomity przykład wielkiey przemienności spółgłosek iedney w drugą w różnych ięzykach: |
§. 33.
Nachdem wir nun ſo unſre Mitlauter nach einander durchgegangen, und ihre Werwarndtſchaften kennen gelernt haben; ſo will ich nun hier noch zur Zugabe ein ſehr auffallendes Benſpiel der großen Werwandelbarkeit der Mitlauter in eiander in den verßchiedenen Sprachen, hinzufúgen: |
| Pol. Towalia, tuwalia, tuwalnia, Ital. toyaglia, Gall. touaille, Hisp. toualla, Angl. towel, Lat. med. toaillia, toalia, toalha, toagla, toacula, toballa, tobale, toella, togilla, tuabola, tualla, cuullia, Niederdeutſch Dwehle, Oberdeutſch Zwehle, Oberſáchſ. Onehle. | |
§. 34.
Po takim przykładzie rozumiałby kto, że przemiany spółgłosek nie podległe są żadnym prawidłom, że więc każde słowo wolno i można wywódzić, zkąd chcieć. Przeto ieśli kogo poprzednicze wyłuszczenie pokrewieńſtwa spółgłosek nie przekonało, że w tém zachodzą pewne ſtosunki, o które pewne prawidła etymologii opieraią się, izaliś ieszcze on się nie przekona, gdy go zaſtanowiemy nad temi spółgłoſkami, które się, przynaymniey w naszym ięzyku, wzaiemnie w siebie nie przemieniaią. |
§. 34.
Nach einem ſolchen Benſpiele kónnte man wáhnen, daß die Werwandlungen der Mitlauter gar keinen Geſetzen unterworfen, und die Wortableitungen daher áußerſt willkúhrlich wáren. Sollte nun alſo die vorhergehende Werwandtſchaftsdarſtellung der Mitlauter iemanden noch nicht davon úberzeugt haben, daß daben gewiſſe Werháltniſſe, die gewiſſen Grundſátzen der Wortforſchung zum Grunde liegen, Statt haben; ſo dúrfte ſich ein ſolcher davon vielleicht ießt uberzeugen, wenn wir ihm darſtellen, welche Mitlauter, wenigſtens in unſrer Polniſchen Mundart, nicht in einander úbergehen. |
Rozdział III. Podział II.
|
Kapitel III. Abſchnitt II.
|
Które spółgłoſki w które nie przemieniaią się
(negative). |
Welche Mitlauter nicht in einander úbergehen
(negative). |
§. 35.
| |
| 3) B. nie przemieniaia się w głoſki
geht nicht úber in |
c, d, g, h, j, k, l, m, n, r, s, t, z: |
Strona:PL Linde-Slownik Jezyka Polskiego T.1 Cz.1 A-F 047.jpg
Ta strona została przepisana.
