Ta strona została przepisana.
| zacyi zamiaſt rz, opuściwszy r, przeſtaią na samém z, n. p. pzi = prze; pzez = przez. | pelconſonans rz ein eignes einfaches Zeichen haben. -- Die Wenden in der Lauſiß ſchreiben ſtatt rz, mit Weglaſſung des r, bloß z z. B. pzi ſtatt przy, etc. |
§. 29.
S. Zmieszanie tey litery, i głoſki z, wiele zamatwiało etymologią Polſką. Miączyńſki uczy: |
§. 29.
S. Die Berwechſelung dieſes Buchtabens mit dem z hat in die Polniſche Wortforſchung viel Berwirrung gebracht. Miączyńſki lehrt námlich: |
| "Praeposito Latinorum cum in noſtra lingua unica litera s exprimitur, et non z, ut quidam scribunt; z enim eſt ex." | |
| Tak Białobrzeʃki, Bielʃki etc. piszą: " ty ieſteś semną"; a nie iak my dziś "zemną." Czechy i po dziś dzień na ten sam kształt: s otcem alt - s oycem iśdź; z wozu padnaut - z wozu spaśdź. Rossyanie, Windowie, etc. nigdy nie mieszaią s, ś, se (cum), a is (ex, Pers. ez, Germ. aus, Aleman. uz, Goth. us, ut, uta, Angl. out, Holl. uyt). Zatém należałoby pisać: do kupy sganiać, spędzać, Boh. ſhaniti, Ross. сгоняшь, согнашь (compellere); zaś z góry zpędzać, zganiać (depellere). Lecz gdy iuż i pronuncyacya zmieszała się, i przeciwny pisania nałóg iuż się zakrzewił, niech się iuż i błąd zoſtanie; Etymolog atoli niech się ogląda na to, iak bywało. Podług tego poſtrzeżenia, zamiaſt że dziś piszemy: "Zjąć, zjęty, zeymować" dawni; "sjąć, sjęty, seymować;" Boh. (z wtrąconem n, iak w naszem wniyśdź) ſaiti, ſnimati, ſn'emowati, ztąd poszło seym, Obs. syem, Boh. ſniem = zbór albo sbór, zebranie, schadzka, zjazd; u Kraińczyków zaś: sem, semeni = kiermasz, iarmark; u Kroatów: szajam, szejm, szeniem (=iarmark); szejmujem, na szejmu tersim nundinor; szejumvanye, szenymuvanye = nundinatio. -- Szpuntuiemy zaś niepotrzebnie naſtępuiące słowa: zdjąć, zdeymować, gdy w nie wtrącamy d; nie wkładali go dawni, lecz pisali: Zjąć, zeymować, n. p. zjął pierścień z palca; czytay Seklucyana, Leopolitę, Budnego, Wuyka, i t. d. | So ſchreiben Białobrzeʃki, Bielʃki etc. etc. "ty ieſteś semną, nicht wie man ießt ſchreibt: zemną." die Bóhmen unterſcheiden bis auf den heutigen Tag: s otcem (=mit dem Bater); z wozu (=aus dem Wagen). Die Ruſſen, Winden, u. ſ. w. verwechſeln nie s, ś, se (=mit) und is (=Lat. ex, Pers. es, Germ. aus; Aleman uz, Goth. us, ut, uta, Angl. out, Holl. uyt). Zuſammen treiben, Boh. ſhaniti, Ross. sgoniat, sognat, ſallte daher der Pole sganiać, spędzać ſchreiben; herab-, oder heraustreiben; dagegen: zpędzać, zganiać. Doch da gegenwártig auch die Ausſprache dieſen eingeriſſenen Irrthum authoriſirt hat, ſo muß man ihn ießt ſchon der gewóhnlichen Schreibart hingehen laſſen; nur in der Wortforſchung hat man den alten gegrúndeten Unterſcheid des s und z wohl zu beachten. Zu Folge dieſer Bemerkung findet man, ſtatt unſerer ießigen Schreibart: zjąć, zjęty, zeymować, ben den alten Schriftſtellern: sjąć, sjęty, seymować, Boh. (mit eingeſchobnem Raſenlaute, wie in dem Polniſche Worte wniyśdź) ſniti, ſnémowati; daher das Polniſche Wort seym, Obsol. seym = Reichstag), Boh. ſnem (=Zuſammenkunſt, Berſammlung); Carn. sem, semeni (=Kirchweihfeſt, Kirmeß, Iahrmarkt) Croa. szajam, szejem, szeniem (=Iahrmarkt), szejmujem, na szejmu tersim (=nundinor), szejmuvanye, szehymuvanye (nundinatio). Unnóthin war daher das Einſchiebſel des d in den Wórtern zdjąć, zdeymować (abnehmen); die áltern Schriftſteller ſchreiben ohne d in derfelben Bedeutung: zjąć, zeymować, z. B. zjął pierścień z palca (=er nahm den Ring vom Finger). Man leſe den Seklucyan, Leopolita, Budny, Wuiek u. a. m. |
| 2. S przed T u nas ginie, czego przykład: | 2) Das s geht ben uns vor dem t oft verloren, z. B. |
| Pol. Trznadel, Boh. ſtrnadl. - Pol. trzewa, ſtrzewa, Boh. ſtrewa; -- Pol. trzewik, Boh. ſtrewic. -- Pol. trzeźwy, Boh. ſtrizwn; -- Pol. trzonek, Boh. ſtrenka; -- Pol. tram, Boh. ſtrom = drzewo arbor). -- Pol. trzepiotać, trzepać cf. Lat. ſtrepere, ſtrepitare, ſtrepitus. -- | |
| 3. Częſtokroć też przeciwnie s do t przyraſta; tak: | 3) Dagegen wird auch wieder oft vor das t ein s geſeßt, als: |
| Pol. Tąpać, tupać, ſtąpić, ſtępować, ſtopa, ſtopień, i t. d. cf. Germ. tappen, ſtapfen, Gall. tapper, Svec. tappa, cf. Pol. deptać, Hebr. dabab. | |
| 4. s, ś, równie iąk sz, (sch) w ięzykach Europeyſkich częſto sibilus, ksyk przybyszowy, n. p. | 4) s, ś, sz, (=ſch) ſind in den Europáiſchen Sprachen oft nur ein vorgeſeßter Ziſchlaut, z. B. |
| Pol. Snieg, Boh. ſnih, ſnehu, Ross. снѣгъ, Vind. snieg, sneg, Croat. szneg, Island. snio, Svec. snö, Angl. snow, Germ. Schnee, apud venatores Germ. das Neue, Ital. neve, nive, obsol. Gall. noif, nois, Francogall. neige, Lat. nix, nivis, Graec. νιφας, νιψ, νιφος.
Polon. Snieg, Boh. ßnura, Ross. снуръ, Vind. shnura, Croat. snora, Hunga. sinor, Germ. Schnur, Niederſáchf. Snoor, Angl. snare, Svec. snara, snöre, Finland. nuora, cf. Graec. νευϱον, Lat. neruus. | |
| 5. Słowa w Greckim ięzyku a spiritu aspero (h) zaczynaiące się, w pożnieyszych ięzykach Europeyſkich nadrosły głoſką s, n. p. | 5) Die Wórter welche im Griechiſchen von einem spiritus asper (=h) anfangen, haben in den ſpátern Europáiſchen Sprachen zu ihrem Anfangsbuchſtaben ein s erhalten, z. B. |
| Graec. άλς, άλος, Lat. sal, salis, Germ. Salz, (imiona zaś miaſt Niemieckich halle, hall, iako to, Schwábiſch | |
