Ta strona została przepisana.
| PRAWIDŁA ETYMOLOGII. Rozdział I. Wstęp Ogolny. |
Grundsätze der Wortforschung. Kapitel I. Allgemeine Einleitung. |
| Etymologia rozważa stosunek istotnych głosek słowa do iego znaczenia, a z uczynionych w tey mierze postrzeżeń, pozwała sobie wniosków, , o własności syllab czyli zgłosek, i o pochodzie slów i ięzyków. W Greckim albowiem ετυμος prawdziwy, ετυμον prawdziwe słowa żrzódło; ztąd ετυμολογια nauka zrzódłosłowa , czyli prawdziwego słów pochodu. | Die Etymologie oder Wortforschung untersucht das Verhältniß der wesentlichen Buchstaben eines Worts zu dessen Bedeutung; erst durch die hierbey gemachten Wahrnehmungen führt sie zu Schlüssen über die Natur der Sylben und über die Abstammung der Wörter und Sprachen. Das Griechische ετυμος heißt wahr; ετυμον, wahre Wortabstammung; daher Etymologie, die Lehre der wahren Wortabstammung, die Wortforschung. |
| §. 2. | §. 2. |
| Zapęd za samém podobienstwem tych lub owych głosek, bez uwagi na znaczenie i okoliczności słowa, do śmiesznych doprowadzit wniosków DĘBOŁĘCKIEGO, PIKULSKIEGO, CHMIELOWSKIEGO; z których osobliwie pierwszy, uroiwszy sobie, że wszystkie wschodnie i zachodnie ięzyki ze Słowiańskiego wszczęły się, Ateny ze Słowiańskiego uteni, po naszemu uczenie, Abel od ubył, (bo obył, gdy go Kaim zabił), pileus od pilnuie uszu, bałamutnie wyprowadza. | Bloßes Haschen nach Aehnlichkeiten dieser oder iener Buchstaben, ohne Rücksicht auf bie Bedeutung und Umstände eines Worts, verleitet zu den Lächerlichkeiten eines Dembolenski, Pikulski, Chmielowski. So hat z. B. der erste von diesen, in der Einbildung, alle sowohl morgenländischen als abendländischen Sprachen, stammten von der Slavischen ab, Athen von dem Slavischen uteni (gelehrt), Abel von ubył (er mangelte, „denn er mangelte, als ihn Kain getödtet hatte"), pileus von pilnuie uszu (er schützt bie Ohren), drollig genug abgeleitet. |
| §. 3. | §. 3. |
| Uwaga nad podonieństwem znaczenia, bezwzględnie na głoski, służy tylko do odkrywania bliższych lub dalszych Synonimów, czyli słów blizkoznacznych, etymologii chybia. | Bloßes Haschen nach Aehnlichkeit der Bedentung ohne Rücksicht auf die Buchstaben, kann nur zur Aussuchung näherer oder entfernterer Synonyme dienen; verfehlt aber den Zweck der Wortforschung. |
| §. 4. | §. 4. |
| Rozsądny etymolog nie zaczyna od wniosków, lecz od postrzeżeń; nie musi, nie gwałci, nie naciąga ięzyka; lecz ważąc razem istotne głoski i znaczenie słowa, gotuie dalsze wnioski. | Der vernünftige Wortforscher beginnt nicht von Schlüssen; sondern von Wahrnehmungen; er thut der Sprache keine Gewalt an; er hält die wesentlichen Buchstaben eines Worts und dessen Bedeutung gegen einander, und begründet so die daraus sich ergebenden Schlüsse. |
| Rozdziat II. O głoskach etymologicznie istotnych. §. 5. |
Kapitel II. Von den etymologisch wesentlichen Buchstaben. §. 5. |
| Nie wszystkie głoski, słowo iakie składaiące, są istotne; nie wszystkie więc iednako ceni etymolog. Zakończenia słów, iako przynależytość grammatyki, do teyże odsyła; zgłoski i głoski przydatkowe odcina; szczególnie trudni się samą pozostałą resztą, tułubem, że tak rzekę, słowa. | Nicht alle Buchstaben eines Worts sind wesentlich; nicht allen giebt daher der Wortforscher einen gleichen Werth. Die Endigungen der Wörter verweist er in die Sprachlehre; zugesetzte Sylben und Buchstaben schneidet er weg; er hat es bloß mit dem übrig bleibenden Reste, so zu sagen, mit dem Rumpfe des Worts zu thun. |
