Oprócz takowego zbliżenia tych dyalektów, a zatym ułatwienia z czasem powszechnéy Slowiańskiéy grammatyki, i powszechnego Słowiańskiego ięzyka, radzenie się ich, nieraz mi służyło do objaśnienia naszéy Polszczyzny, tak co do pojedynczego znaczenia słowa którego, iako też co do sposobu wywodu bądź znaczeń iego, bądź znaczeń słów z niego pochodzących. Pisze nasz ORZECHOWSKI: „niechay niewola na bedewiach hardzie iedzie, zawsze niewolą będzie”; w Raguzańskim bedev = equus generosus, rumak. Słowo ćma, oprócz znaczenia ciemnoty, znaczy tłum, chmurę czyli gęstwę czego taki, że się aż zacienia, n. p. „pytał Jezus ducha: co za imię masz? a on odpowiedział: *dzieią ani ćma, bo nas sam wiele;, tak Leopolita; bibliia Radziwiłłowska kładzie huf; bibliia Gdańska woysko; Kuczborski w Katechizmie orszak, Karnkowski w katechizmie: niezliczona rzecz szatanów ; Budny zaś na inszém mieyscu używa tego słowa ścisle za Greckie μυριας, t. i: 10,000 ; iakoż zastarzałe Rossyyskie тма dziesięć tysięcy, przymiotnik тморичный dziesięć tysięczny; w Cerkiewnym zaś тма decies centena millia ἑκατοντακιςμυρια; тмищно, въ десять тысать кать, Gr. μυριακεις decies millia; темникь naczelnik nad 10,000; Bh. tem regiment, i liczba 13,000. Ze wszystkiém tém porównaymy następuiące mieysce z biblii Budnego: „była ich liczba ćmy ciem, i tysiące tysięcy." — Piękne nasze słowo Doba, a po dawnemu Dob’ znaczy naprzód część czasu, chwilę, iakiś czas, n. p. wiedz, że w każdy życia dobie, dla oyczyzny tylko żyiesz. NIEMC., t. i, w każdym momencie. Powtóre pewny czasu punkt. porę, n. p. przyidziesz do mnie iutro o tę *dob’ LEOP. o tym czasie. BIBL. GD. Dobry skowroneczku, iuż ty spiewasz sobie, A ia poczynam także o twéy robić dobie. GAW. Tenże na inszém mieyscu: czuycie psi wierni, naywięcéy nieprzyiaciel w tę dob’ trzodom szkodzi. A u LLEOPOLITY: W iednę dob’ ucichał ogień, a o drugiéy zaś dobie ogień się rozgorywał. — Daléy znaczy u nas doba, pewny czasu rozmiar, przeciąg; ztąd na dobę, albo od doby do doby, t. i. na 24. godzin, po Ross. сутки, посутечно, нощеденство. Także doba,
sam czas, sama pora, w raz, n. p w ARGIENDZIE: w tém wskok do Selenyssy, żeby ulżyć sobie, Kwapi Królewna, a ma ią na dobie. MĄCZYŃSKI zaś pubescere tlumaczy: „podrastać, prawie na dobie bydź, niektórzy mówią.” Niedoba zatém niedoźrzałość; n. p. Wyście mnie z dziecinnéy ćwiczyli niedoby, J wychowańcem u siebie widzieli. CHROŚC. Czas na dobie; w dobie, czas po temu; czas służy; tak PETRYCY z Horacyuszem śpiewa: Jeśliś mądr, używay, póki czas na dobie; porównay: pókić służą lata, używay świata;
ZABŁOCKI zaś: „tak prędko nasze zmykaią lata, Więc trzeba wcześnie używać świata, Póki czas w dobie. — Nakonicc doba, dola, stan, położenie, n. p. Dziś koniec klęskom, legnę spokoyny iuż w grobie, Gdy zostawię oyczyznę i was w lepszéy dobie. NIEMC. Niedoba zaś niedola n. p. Boleie hetman, z téy swoiéy niedoby, Ze dla choroby daremnie upływa mu lato. JABŁ. — Toć tu są zdaie mi się, wszystkie znaczeuia i cienie tego u nas słowa; trudno z nich wywieśdź znaczenie słów pochodnych, iako to: nadoba, nadobny, podobać, podobać się, upodobać sobie, podobny, podobieństwo, ozdobny, ozdobić, przyozdobić; bo te się ściągaią nie tak do czasu lub czasowego stosunku, iako raczéy do kształtu. Chociaż tedy we wszystkich prawie dyalektach doba oznacza czas, wiek, godzinę (ztąd u Windów dobnik zegar); u Czechów oprócz czasu, punktu czasu, chwili, doba znaczy ieszcze kształt, figurę, formę rzeczy; z czém więc nietrudno znosić znaczenia nadoby, nadobności, ozdoby, podobieństwa i t d.
Chociaż ięzyk nasz Polski, co do obfitości i poloru , zapewne żadnemu z Slowiańskich, a podobno i z innych nie ustępuie; atoli takowe zbliżanie do siebie dyalektów pobra-
