wymagaią. Miałem albowiem wydadź słownik języka, nie encyklopedyą. Nigdybym nie był skończył , gdybym chciał dadź każdego słowa i znaczenia ścisłą, logiczną podług reguł definicycą; musiałem naywięcéy przestawać na opisach, na wytykaniu iakiémkolwiek bądź znaczeń; zwłaszcza tak mało maiąc przed sobą przygotowanego zapasu.
Układaiąc słowa Polskie, nigdy z oka nie spuściłem pobratymczéy Polskiemu ięzykowi Słowiańszczyzny. Starałem się zebrać ią troskliwie z iak naylepszych źrzodeł, których na końcu wstępu poczet przyłączam ; tu tylko wspominam imiona szczególnych dyalektów, z dodatkiem gdzieniegdzie krainy, w któréy nim mówią: 1.) Czeski, 2.) Morawski, 3.) Słowacki, w Węgrzech, w okolicach Presburga i t. d.. 4.) Kroatski, 5.) Dalmacki, 6.) Bośnieński, 8.) Windyyski w Styryi i t. d.. 9.) Kraiński w Karnioli, 10.) Slawoński w Slawonii , 11.) i 12.) niższy i wyższy Sorabski w Luzacyi, 13.) Rossyyski, 14.) Kościelny czyli Cerkiewny. Ecclesiastica, iaki się w księgach cerkiewnych wyznania Greckiego znayduie. W wynaydywaniu tych źrzódeł miałem w Wiedniu wielką pomoc od J. Pana Złobickiego Sekretarza Kancellaryi Czeskiéy, który mię z naywiększą chęcią wspierał biblioteką swoią, w tym gatunku dokladną; radą zaś oświecili mię J. Pan Konsyliarz Konsystorski de Engel, sławny autor historyi Kozaków, Gallicyi i Węgier; i Literatury Czeskiéy naczelnik J. X. Dobrowski w Pradze. — Chociaż tedy południowym Słowianom bardzo zwyczayną iest rzeczą, obeymować imieniem Illiryczyzny, bądź wszystkie dyalekty Słowiańskie, które my Polacy pod ogólnem imieniem Słowiańszczyzny zamykamy; bądź wszystkie dyalekty południowe, iako to: Kroacki, Bośnieński, Slawoński, nawet i Windyyski z Kraińskim, iak to widać na słownikach wspomnianych dyalektów; na których prawie zawsze znayduie się tytuł Illiryyskiego, a dopiero dochodzić trzeba, iakiego on iest szezególnie dyalektu; ia się starałem, by te wszystkie dyalekty rozróżnić; tak dalece, żeby nigdzie nie zostawić wątpliwości, w któréy to części Słowiańszczyzny tego lub owego wyrazu, w tém lub inném znaczeniu używaią. Porówanywaiąc zaś z Polszczyzną dyalekty pobratymcze, uważalem: 1.) czy toż słowo, choć z odmianami w swoim składzie, w nich się znaydui ? 2.) Czy się znayduie w tychże znaczeniach, co u nas? W przeciwnym zaś przypadku, wypadało mi dodadź, 3.) iakież tedy odmienne znaczenia słowo to bierze u nich? a 4.) iakie inne słowo u nich używa się na zastąpienie naszego? — Nie trzeba się zatem dziwować, że czasem, iak n. p. pod słowami: biesiada, gody i t. d., rzecz się zrobiła zawilsza ; przyczyna takowéy zawiłości pochodzi z pogmatwania znaczeń po dyalektach. Obok zaś slów takowych tém więcéy odbiiaią owe, które po wszystkich dyalektach, we wszystkich swoich odmianach grammatycznych, na ieden i tenże sam kształt się formuią, i iedno w drugie toż samo zachowuią znaczenie, n. p. Dosiąc, Dosiądz, dosiągł, dosięgnie, dosięże, dosięgnąć, dosięgać; Bh. dosahnauti, dosahl, dosahnu, dosahowati, dosycy, dosyhnu ; Slo. dosahugi; Sr. 1 doszahnu, doszahwam, doszahuyu, dozejahnu; Vd. dosezhi , sadosezhi ; Rg. dosêchi, dosêghnuti, dosezati; Bs. dosecehi , doseghnuti; Cro: doszechi, doszegati doszegnyem; Rs. досязать ; досягнуть; дощагнуть, досязаю, доснгаю. Tak słowo bydź, ieść, iść, jąć, i niezliczona moc innych wszekiego rodzaiu, z małemi tylko odmianami, zupełnie prawie przypadaią na nasze, tak daleko, że się zdaie rzeczą nie zbył trudną, tak zbliżyé te pobratymcze dyalekty, żeby ie powszechnie zrozumiano; wszakże i we Włoszech każda prawie kraina gada inszym dyalektem; od czasów zaś DANTA uformował się ieden ięzyk Włoski piśmienny.
