Zebrawszy tedy z pism narodowych i z mowy potocznéy potrzebne materyały, zachodziło nowe zapytanie: iakim sposobem ie ułożyć, urządzić, i przepracować, żeby zbiór takowy i wygodny był do użycia, i celowi swemu, iako skład ięzyka, odpowiedział. Ponieważ nie iest przeznaczeniem takowego dzieła, żeby go wciąż czytano, lecz żeby go się przy zachodzącéy wątpliwości o poiedynczém słowie iakiém można poradzić; pozostaie więc iedynie, wszystkie słowa w niém się zawieraiące ułożyć porządkiem abecadłowym, aby łatwiéy znaleźć to, którego szukać komu wypada; chociaż nie raz życzył sobie autor mniéy bydź skrępowanym przez abecadło, aby można nie przerywać łańcucha myśli snuiących się ciągiem z iednego iakiego, zwłaszcza pierwiastkowego wyrazu. — Większa atoli trudność zachodzi w tém, iak uszykować liczne częstokroć znaczenia i cienie iednego słowa, oraz służące na ich udowodnienie wypiski. W ogólności ma tu mieysce prawidło, aby zwrócić cały szereg następnych do pierwotnego fizycznego czyli zmysłowego znaczenia; a z niego stopniami tamte wywodzić podług tego, iak się zdaią z pierwotnego wywiiać, n. p.
Czoło, pierwiastkowo oznacza owę wydatną część przed przedniéy głowy nad oczami między skroniami; a tak podług BIRKOWSKIEGO Jan Chodkiewicz czoła był wysokiego. Toż czoło uważa się okiem moralném, iako siedlisko ukontentowania, lub nieukontentowania; ztąd marszczyć lub sępić czoło, czoło kwaśne, ponure, posępne, wypogodzone. Daléy czoło miane iest za siedlisko wstydu i niewstydu, ztąd mówi się: na czele mieć napisane; czoło mieć, nie mieć czoła, zetrzeć wstyd z czoła, bez czoła bydź, zkąd przymiotnik bezczelny, iak Łacińskie effrons, Francuzkie effronté, z Łacińskiego frons; podobnież Niemieckie stirnlos, ohne Stirne, von frecher Stirne; daléy: czoło miedziane; nawet bez dodatku: czoło, za bezczelność, iak w następuiącym przykładzie: po tak niegodnéy sprawie, iakiém czołem śmiałbyś się pokazać przed nią? albo: kto ma czoło po temu, może się podpisu swego zaprzeć; albo: czoła na to tzeba. - Już tu się kończą względy moralne; uważamy odtąd czoło iako przód, przodek, wierzch rozmaitych rzeczy fizycznych: czoło budynku, facysta; czoło okrętowe, brzegi okrętu; czoło koła, okrągłość powierzchna; czoło czyli przodek łoża armatnego. W militarności: czoło woyska, front, n. p. uczynił czoło szerokie, postawić czoło, stawić się czołem, czołem się opierać, na czoło zachodić, czoło w czoło, oko w oko. Daléy: na czele bydź woyska, dowódzcą bydź, komenderować, w ogólności naczelnikiem czyli przełożonym bydź. Fizycznie na czele, z przodu, tak n p. śpiewa CHELCHOWSKI: Siadł przy ołtarzu, i z onym tak wiele Stało prelatów po bok i na czele. Figurycznie: na czoło wyjeżdżać, t. i. na popis, podług przysłowia FREDRA „ze swoim na czoło, z cudzym do kąta, choć dobre”. Wiąże się tu z tym ogólne znaczenie prymu, wyboru, okrasy, zaszczytu, celności; n. p. czoło trzody, czoło narodu, czoło partyi (porównay słowo głowa); czoło trzymać, czoło mieć t. i. piérwszeństwo, prym mieć. U kucharza czoło: tłustość na wierzch się wzbiiaiąca, okraso. - Nakoniec czołem bić ziemie, schylać się ku ziemi aż czołem iéy się tykać, znak adoracji, naywiększego uszanowania aż do upodlenia siebie, tak daleko, że Katarzyna II. бить челоиь zakazała; w ogólności zaś tyle znaczy czcić, n. p. Zna on tę śliczność, a czołem nie biie! PAST. FID. Zadowniony wykrzyk: czołem! odpowiada terznieyszemu: nayniższy! upadam do nog! n p. Czołem wprzód, czołem! obay się witaią, J wzaiem dokąd i zkąd się pytaią. JABŁON. albo iak ZIMOROWICZ śpiewa: „Czołem Miłości Waszéy Rossyyskie Kniehynie, Czołem panienki Lackie, czołem wam boginie, Zegnam was.” Przysłowie dawne: czołem za cześć, obiaśnia KNAPSKI: conuiuio laute accepti, laetos et gratos se postridie testantur: a MĄCZYNSKI pod słowem macie kładzie: „dziękuięć, miéy cześć i chwałę, czołem za cześć bywa też mówiono.”
