Przejdź do zawartości

Strona:PL Limanowski Bolesław - Socyjalizm jako konieczny objaw dziejowego rozwoju.pdf/40

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

rodzinnym, zwłaszcza że w miarę wzrostu ludności i szerszego zakresu czynności ten ostatni zamienia się w charakter prywatny, kierujący się względami osobistemi każdej czynnej osoby. Porządek feudalny opierał się na pierwiastku rodzinnym, w ustroju kapitalistycznym zapanowały stosunki czysto prywatnej natury, socyjalizm zaś ma na celu oprzeć społeczeństwo na zasadzie społecznej, t. j. na tej zasadzie, która życie rodzin czyni zależnem od życia społecznego, nie zaś odwrotnie.
Im doskonalszy ustrój, tem większej ulega on zmienności w swoim rozwoju. Albowiem „ontogeneza (rozwój osobnika) — jak dowodzi Häckel[1] — jest krótkiem i przyspieszonem, na prawach dziedziczności i przystosowywania opartem, powtórzeniem filogonezy czyli rozwoju odpowiedniego rodu, t. j. całego łańcucha przodków danego osobnika“. Im większy więc łańcuch, tem większa zmienność. Nadto przymiot zmienności wzmaga się. Organizm społeczny jest doskonalszy od organizmu osobnikowego, stopień przeto zmienności musi być pomiędzy niemi bardzo różny. Wprawdzie embryjologja jasno nam pokazuje, że w organizmie osobnikowym zachodzą ważne przemiany; to wszakże zmienność w jego ustroju stosunkowo jest mała, jeśli porównamy do tych przeobrażeń, które się odbywają w społeczeństwach.

Że socyjologja jest nauką przyrodniczą i zna tylko prawa przyrodnicze, jest dzisiaj rzeczą pewną. Atoli formułowanie tych praw powinno się odbywać z wielką ostrożnością. Nie dość zbadać organizm w przejawach jego obecnego życia, należy jeszcze poznać jego rozwój i wykazać przyczynowy związek w kszałtowaniu się rozmaitych form. Taką drogą, wskazaną już przez Augusta Comte’a, szedł Karol Marx, taką też drogą szedł Ferdynand Lassalle, taką też drogą idą Herbert Spencer i Albert Schäffle, i taką tylko drogą przyjdzie-

  1. Przypis własny Wikiźródeł Ernst Haeckel (1834-1919) – niemiecki biolog, filozof, lekarz i podróżnik.