wały nowe pomysły i teoryje (Fourier’a[1], Cabet’a[2], Fr. de la Mennais[3], C. Pequer’a, Piotra Leroux[4], opata Constant’a, Alfonsa Esquiros’a[5], Proudhon’a[6][7], Ludwika Blanc’a[8], de Pottera[9], Adolfa Bartelsa[10], Lucyjana Jottrand’a[11], Jakuba Kats’a[12], Weitlinga[13], Piotra Ściegennego[14], Leona Rzewuskiego[15] i innych). Po większej części jednak pomysły te stały na gruncie metafizycznym. Budowano je za pomocą spekulacji, opierając się na idealnem przedstawieniu sobie człowieka i nie zwracając prawie żadnej uwagi na siłę przyczynowości historycznej. In-
- ↑
Charles Fourier (1772-1837) – francuski socjalista utopijny.
- ↑ Étienne Cabet (1788-1856) – francuski teoretyk wczesnego socjalizmu.
- ↑ Hugues-Félicité-Robert de Lamennais (1782-1854) – katolicki duchowny, myśliciel socjalizmu chrześcijańskiego.
- ↑ Pierre Leroux (1797-1871) – francuski filozof i ekonomista.
- ↑ Alphonse Esquiros (1812-1876) – francuski pisarz i polityk socjaldemokratyczny.
- ↑ Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) – francuski polityk, ekonomista, socjolog i dziennikarz, twórca współczesnego pojęcia anarchizmu.
- ↑ P. Au powiada, że Proudhon własnego systemu nie postawił. Jest to mylne. Najtreściwiej przedstawia jego pomysły: Idée Generale de la Revolution au XIX. siècle. Dzisiejsi federaliści i anarchiści socyjalni właśnie opierają się głównie na zasadach Proudhon’a.
- ↑ Nikczemnie jest powtarzać oszczerstwa krzywdzące, skoro faktami udowodniono ich fałsz. Czy „Ludwik Blanc w r. 1848 żądał utworzenia warsztatów narodowych, t. j. pasienia robotników paryskich kosztem prowincyi“, Lassalle gruntownie wykazał. Patrz str. 205 w polskim przekładzie dziełka: „Kapitał i praca“ — Lwów, 1878. Wreszcie p. Au ze zwykłą sobie konsekwencyją o kilkanaście kartek dalej powiada: „Nadmieńmy nawiasem, że wyrządziłby krzywdę Ludwikowi Blanc, ktoby stawił na równi gmatwaniny Marxa z dziełem pierwszego o organizacyi pracy (Organisation du travail 1840). W ostatniem mimo poglądów socyjalistycznych, wiele jest myśli wykonalnych, jasno i uczciwie przedstawionych. Prawo do pracy u Blanca n. p. redukuje się niemal do zakresu zadań każdej rozsądnej polityki ekonomicznej“. — Dalej jednak o kilka wierszy p. Au znowu się cofa i powiada: „despotyzm, nepotyzm, przekupność, chaos — oto wyniki socyjalistycznej zasady „prawa do pracy“. Zarysy organizacyji Blanca w streszczeniu przedstawione są w dziełku: „Wiara socyjalistów przez Ludwika Blanca przenarzeczył Mieczysław Romański“. Lwów, 1868.
- ↑ Louis de Potter (1786-1859) – belgijski dziennikarz, polityk i pisarz, bohater rewolucji belgijskiej.
- ↑ Adolphe Bartels (1802-1862) – belgijski dziennikarz i pisarz, liberał zwolennik belgijskiej rewolucji.
- ↑ Lucien Jottrand (1804-1877) – belgijski prawnik i polityk, republikanin i postępowy liberał.
- ↑ Jacob Kats (1804-1886) – flamandzki pedagog, pisarz i socjalista.
- ↑ Wilhelm Weitling (1808-1871) – niemiecki socjalista utopijny i rewolucjonista.
- ↑ Piotr Ściegienny (1801-1890) – polski ksiądz katolicki, polski działacz niepodległościowy i socjalistyczny.
- ↑ Leon Rzewuski (1808-1869) – polski hrabia, ekonomista i publicysta.
ograniczył pracę dzieci do 10 godzin. Popierani przez niego pieniężnie, Bell i Lancaster zreformowali elementarne wykształcenie. Jego zabiegi skłoniły rząd niderlandzki do urządzenia kolonij dla biednych. Król pruski, któremu przesłał projekt wychowania narodowego, nie czuł się bardzo znudzonym, skoro mu własnoręcznym listem dziękował za to.
