Strona:PL Limanowski Bolesław - Rozwój polskiej myśli socjalistycznej.pdf/19

cego narodu, całkowicie był przejęty myślą saint-simonistyczną.
 Aż do 1871 r. myśl socjalistyczna romańsko-francuska, że wspomnę tu Mazinniego, miała urok przewodniczy na lądzie europejskim, gdyż nawet z Programu robotników Ferdynanda Lasalle’a, pierwszego organizatora ruchu socjalistycznego w Niemczech, promienieje myśl saint-simonistyczna. Cechował ją idealizm, podłożem jego głównem była dziedzina uczuć, uczuć szlachetniejszych, jako dążenie do wolności powszechnej, jak braterstwo, miłość rodzinna, solidarność narodowa, wzajemność pomiędzy ludźmi. Mickiewicz w swojem określeniu socjalizmu trafnie ujął ówczesny jego charakter. „Uczucie nowoczesnego socjalizmu — pisał on — jest to polot ducha ku bardziej błogiemu istnieniu, nie indywidualnemu, lecz wspólnemu i solidarnemu. Uczucie to objawiło się dzisiaj (pisano to w 1849 r.) z większą siłą jak kiedykolwiek, to przyznajemy, jest to nowy zmysł, który duchowa natura ludzka zdołała stworzyć w sobie, nowo obudzona namiętność”. Polską myśl postępową zjednywała francuska i przez to, że jej myśl najpostępowsza — socjalistyczna zwracała się jako w kraju podówczas niemal zupełnie jeszcze rolniczym ku najliczniejszej ludności, to jest ku włościanom. Gospodarstwa rolne, połączone w gminy rolnicze, po zupełnem ich wyzwoleniu z zależności feudalnej, przedstawiały jakby naturalną federację.
 Już od roku 1848 zaczęła się zaznaczać na lądzie europejskim w rozwoju socjalizmu coraz silniej myśl angielsko-niemiecka. Juljusz Gay w 1868 r., odróżniając od francuskiego socjalizm owenowski, nazwał go racjonalnym. Można to powiedzieć o całym ruchu komunistycznym angielskim, który ugruntował się na podłożu nauki ekonomicznej. Nie uczucie, lecz rozumowanie w nim przeważało. Potężny rozwój nauk przyrodniczych skłaniał ku realnym poglądom, które zwłaszcza w Niemczech przybrały charakter materjalistyczny. Wyobrazicielem tych obu prądów stał się Karol Marx, łącząc dokładną znajomość komunistów angielskich z odwróconą, czyli — jak powiedział — postawioną na nogi filozofją heglowską. Nadto coraz większy rozwój przemysłu fabrycznego skupiał ludność robo-