Z młodszego pokolenia pisarzy filozoficznych, wychowanych na literaturze pozytywistycznej, o której była mowa przed chwilą, wymienimy tu Napoleona Hirszbanda (piszącego pod pseudonimem Cezarego Jellenty), który zebrał w tomie pod tytułem „Studya i szkice filozoficzne” (1891) szereg artykułów, drukowanych poprzednio w „Ateneum”, o charakterze sprawozdawczym (z dzieł Sommera, Christa, Giżyckiego, Karejewa, Wundta); Adama Mahrburga, który oprócz przekładów i artykułów w czasopismach[1] wydał rozprawę polemiczną p. t. „Teorya celowości ze stanowiska naukowego” (1888), skierowaną przeciwko wymienionemu wyżej dziełu ks. Morawskiego, oraz rzecz p. t. „Psychologia spółczesna i stanowisko jej w systemie nauk” (1891), i Maryana Massoniusa, autora kilku prac oryginalnych (pomiędzy innemi „Racyonalizm w teoryi poznania Kanta” w „Przeglądzie Filozoficznym” 1898); wreszcie przedwcześnie zmarłego Stanisława Krusińskiego, którego artykuły zostały wydane staraniem przyjaciół w dwu tomikach („Szkice filozoficzne” i „Szkice socyologiczne” 1890). Do tegoż pokolenia należy J. Wł. Dawid, pracujący w zakresie psychologii i pedagogiki („Szkice psychologiczne”: „O zarazie moralnej”. — „Zasób umysłowy dziecka”. — „O wykładzie psychologii jako nauki doświadczalnej”). Wydał także obszerną pracę z zakresu dydaktyki: „Nauka o rzeczach, rys jej rozwoju, podstawy psychologiczne, metoda”. W kierunku psychologiczno-pedagogicznym pracuje także Aniela Szycówna („Rozwój pojęciowy dziecka”) (1900). Pedagogice wyłącznie poświęca się St. Karpowicz („Cel i zadania wychowawcze”). Józefa Kodisowa jest uczennicą Avenariusa i w pracach swoich rozwija jego pomysły; po polsku ogłosiła „Biologiczne zadania psychologii” i „Upadek materyalizmu” („Przegląd Filozoficzny” (1898 i 1899). W obcych językach ogłosiła: „Zur Analyse der Apperceptionsbegriffs” (1892 — jako J. Krzyżanowska); „Die Anwendung des Funktionsbegriffes auf die Beschreibung d. Erfahrung”, — „Some Remarks upon Apperception” (1896). — „R. Avenarius”. — „Der Empfindungsbegriff”. Na polu psychologii doświadczalnej pracują: Anna Wyczołkowska „Szkice psychologiczne” (1899), — „O illuzyach optycznych” (1900) i Wł. Heinrich „Etudes critiques des théories sur les impressions des couleurs”; — „Sur la fonction accomodative de la membrane tympanique” (1900); — „Zur Principienfrage der Psychologie” (1899); — „Pojęcia i zasady fizyczne w stosunku do filozofii” („Przegląd Filozoficzny”
- ↑ Między innemi „Co to jest nauka?“ w „Przeglądzie Filozoficznym“ 1897.
