Strona:PL Julian Ejsmond - Antologia bajki polskiej.djvu/149

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.
JAN LEMAŃSKI.
1865—.


Lemański, jako bajkopisarz nie jest moralistą. Niema on zamiaru nikogo pouczać ani poprawiać. Apologi jego ośmieszają znane i uznane prawdy o cnocie, drwią z komunałów i wykazują ich — czczość oraz głupotę. Ironia i humor są dla poety same w sobie celem. Niektórzy krytycy podkreślają, iż Lemański pierwszy wprowadził do literatury polskiej bajkę nie-satyryczną. Zbytecznem jest polemizować z podobnym poglądem. Dostatecznie go zbił sam Lemański nie pomieszczając w swej »Antologii satyry« ani jednej z bajek poprzedników. Bajka satyryczna była w Polsce rozwinięta zwłaszcza w XVI wieku, w dobie Odrodzenia i Reformacyi. Ale obok niej, obok moralno-obyczajowych apologów już wtenczas spotykamy bajki »filozoficzne« nic wspólnego z satyrą nie mające. Rozkwit bajki filozoficznej a upadek do pewnego stopnia satyrycznej (którą zastąpiła satyra i paszkwil) przypada na dobę Oświecenia.
Liryzm do bajki wprowadził już Niemcewicz (bajka o słowiku smutnym). Lemański rozwinął i udoskonalił bajkę liryczną (»Lilia wodna«).
Humor Lemańskiego w pierwszych bajkach jego