Strona:PL Jerzy Żuławski - Przed zwierciadłem prawdy.djvu/293

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

U Protagorasa występuje przedewszystkiem dualizm podmiotu i prsedmiotu; wtórny dualizm rzeczy samej w sobie i zjawiska jest tu tylko następstwem i uzupełnieniem pierwszego. Poznanie nasze dochodzi do skutku przez wzajemne oddziaływanie na siebie przedmiotu i podmiotu, którego wynikiem jest wrażenie. Wrażenie jednak, jako zjawisko czysto podmiotowe, jest zależne wyłącznie od organizacji ludzkiej i przeto nie mówi nam o przedmiocie nic ponadto, że istnieje. Myślenie jest zależne od wrażeń. Wobec tego całe poznanie nasze jest podmiotowe, a co za tem idzie, względne. Osiągnięcie bezwzględnej prawdy przedmiotowej jest niemożliwe. Wszelka prawda jest podmiotowa i względna: οἷα μὲν ἕκαστα ἐμοί φαίνεται, τοιαῡτα μὲν ἕστιν ὲμοί, οία δὲ σοί, τοιαῡτα δὲ αὺ σοί.[1]
Rozdział między podmiotem a przedmiotem, zjawiskiem a rzeczą samą sobie został na całej linji dokonany, przyczem punt ciężkości przesunął się całkowicie na stronę podmiotu i zjawiska. Mimowoli narzuca się tu analogja do Kanta...

W radykalnym dualizmie Protagorasa leżą

  1. Jak się coś mnie przedstawia, tak istnieje dla mnie, — jak jemu, tak dla niego.