proparoksytoniczny lub oksytoniczny. Te uchybienia np. znajdujemy w Ps. 1, w. 15: które się; także w w. 17: przed sądem
być Ps. 3 w. 1: jakoż ich; Ps. 4, w. 27: łaski swej; tamże w. l8: panie mój:; Ps. 6, w. 16: upadkiem się; Ps. 11, w. 6: próżno ma; Ps. 21, w. 7: łaską twą; tamże w. 27: siłę swą i t. d. Ponieważ często łatwo było tego uniknąć przez proste przestawienie wyrazów, mamy więc prawo wnioskować, że Kochanowski nie miał poczucia tej niedokładności rytmicznej, i przeto nie unikał nawet tak wyraźnie, tak silnie akcentowanych spadków męskich, jak np. Ps. 1, w. 16: gdzie jedno chce; Ps. 3, w. 2: przeciw mnie; tamże w. 9: będę spał; Ps. 4, w. 9: kogo pan; Ps. 6, w. 10: będzie mógł; Ps. 10, w. 4: bodaj sam; tamże w. 23: ale i; Ps. 12, w. 3: jedno kłam i t. d.
Wielką rozmaitością i bogactwem odznacza się strofika
Kochanowskiego. Co prawda często, zwłaszcza większe poematy, pisze on w równych dwuwierszach parzysto rymowanych i również często, zwłaszcza w »Psałterzu« i w »Pieśniach« równe wiersze przez to tylko tworzą zwrotkę, że w niej się zawiera całość myśli, gdyż poza tem żadna cecha formalna takiej zwrotki z rymami aabbcc i t. d. nie wyodrębnia. Takie
»treściowe« zwrotki najczęściej bywają czterowierszowe, rzadziej 6 wierszy liczą, np. Pś. II, 7. Oprócz tych trzech rodzajów łączenia wierszy równorytmicznych (dwuwiersz, czterowiersz, sześciowiersz) mamy niezwykłą, jak na jednego poetę, obfitość zwrotek mieszanych (różnowierszowych), które naogół podobne są do takichże zwrotek dawniej w poezji polskiej używanych[1]). Rymy w nich są zawsze parzyste z wyjątkiem zwrotki trzywierszowej, w której wiersz trzeci nie rymuje z żadnym innym. Zasób takich zwrotek jest następujący:
Zwrotki dwuwierszowe, czyli dwuwiersze nierówne:
1) 7 + 6, 5 + 5: Ps. 26, 33, 40, 69, 84, 88, 107, 114 116.
Czekałem z cierpliwością, a Pan mię obaczył,
I prośby moje wysłuchać raczył.
2) 7 + 6, 8: Ps. 118, 138.
Chwalcie Pana prze dobroć jego niewymowna
I prze litość, wiekom równą.
3) 7 + 6, 7: Tr. 7.
Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory
Mojej namilszej cory!
- ↑ W samym »Psałterzu« układ wierszy równych zachodzi w 19 formach, natomiast rodzajów zwrotek różnorytmicznych jest tam 11.
